узбо́чча Бок канавы, схіл дарогі, гары (Слаўг.). Тое ж узбокінне, узбокічча (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
наўсця́ж
1. нареч., обл. (о запряжке) гусько́м, цу́гом;
2. нареч. вдоль; на всём протяже́нии;
3. предлог с род. вдоль, вдоль по (чему);
н. даро́гі — вдоль доро́ги, вдоль по доро́ге
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АЛЕ́ШКА Антон Антонавіч
(1.2.1913, в. Балочычы Слуцкага р-на Мінскай вобл. — 13.9.1971),
бел. пісьменнік. Пасля педкурсаў пры Слуцкім пед. тэхнікуме (1931) настаўнічаў. Скончыў Ваенна-мед. акадэмію (1941). Служыў урачом у арміі. Друкаваўся з 1932. Выйшлі кн. аповесцяў і апавяданняў «Раніца» (1949), «Іх першых вітае сонца» (1957), «Пяць сутак» (1959), «Над намі мільён вышыні» (1965), раман «Дарогі без слядоў» (1969). Асн. тэма творчасці — жыццё і баявыя подзвігі лётчыкаў.
Тв.:
Неба на замку. Мн., 1984.
т. 1, с. 249
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АБА́САЎ Шухрат Саліхавіч
(н. 16.1.1931, г. Каканд),
узбекскі кінарэжысёр, сцэнарыст. Нар. арт. Узбекістана (1975), нар. арт. СССР (1981). Скончыў Ташкенцкі тэатр.-маст. ін-т (1954), Вышэйшыя рэж. курсы пры «Масфільме» (1958). Творчасці Абасава ўласціва ўменне раскрываць час і эпоху праз асобу героя. Найб. поўна гэта выявілася ў фільмах «Ты не сірата», «Абу Райхан Беруні» (за абодва Дзярж. прэмія Узбекістана імя Хамзы 1974), «Ташкент — горад хлебны», «Вогненныя дарогі» (16 серый, тэлевізійны). Сааўтар большасці сцэнарыяў сваіх фільмаў.
т. 1, с. 16
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
збіць¹, саб’ю́, саб’е́ш, саб’е́; саб’ём, саб’яце́, саб’ю́ць; збіў, збіла; збі; збіты; зак.
1. каго-што. Прымусіць адваліцца, упасці, ударам зрушыць з месца.
З. з ног.
З. яблык з дрэва.
З. варожы самалёт.
2. што. Стаптаць, скрывіць.
З. абцасы.
3. каго (што). Моцна пабіць, знявечыць пабоямі.
З. да паўсмерці.
4. што. Знізіць, збавіць.
З. цану.
З. тэмпературу лякарствамі.
З. гонар.
5. перан., каго (што). Адхіліць ад правільнага шляху; заблытаць.
З. з дарогі.
З. з панталыку (выклікаць замяшанне, заблытаць). З. цяжкім пытаннем.
|| незак. збіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́рці, пру, прэш, прэ; пром, праце́, пруць; пёр, пе́рла; пры; незак. (разм.).
1. Ісці, рухацца.
Прэ пасярэдзіне дарогі.
2. Ісці, рухацца куды-н., не лічачыся з перашкодамі, з забаронай.
Куды прэш напралом!
3. каго-што. Гнаць, выганяць.
П. чужога сабаку з двара.
4. каго-што. Валачы (што-н. цяжкае, грувасткае).
П. мяшок бульбы.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). 3 сілай выходзіць вон, праяўляцца.
Карані пруць з зямлі.
Злосць з яго так і прэ.
6. што. Прагна есці.
Прэ як не ў сябе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разуме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. каго-што. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.; асэнсоўваць.
Р. усё сказанае.
Р. мастацтва.
Р. музыку.
2. што і з дадан. Ведаць, здагадвацца аб чым-н., усведамляць што-н.
Р. сваю памылку.
Р., што назад дарогі няма.
3. каго-што. Падразумяваць, мець на ўвазе.
4. у знач. пабочн. сл. разуме́еш (разуме́еце) Ужыв. з мэтай падкрэсліць што-н., звярнуць увагу на што-н.
Я, разумееш, не згодна з такой думкай.
|| наз. разуме́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бето́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Разм. Дарога, пляцоўка і пад., пакрытыя бетонам. — Гэ... ды тут усяго адзін кіламетр такой дарогі, а там зноў бетонка, — сказаў чалавек у капелюшы. Гроднеў. Палкоўнік нахіліўся над планавай табліцай, зрэдку кідаў позіркі на пабялелую бетонку ўзлётнай паласы. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́бавіцца, ‑баўлюся, ‑бавішся, ‑бавіцца; зак.
Разм. З вялікімі намаганнямі выбрацца адкуль‑н. — І не думай выходзіць у поле — згоніць ветрам з дарогі, абмарочыць, закруціць — не выбавішся з сумётаў і гурбаў. Сачанка. // перан. Выйсці з цяжкага становішча. Дыхаць [Слімак] пачаў хутка-хутка, як бы выбавіўшыся ад смяротнай небяспекі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галлё, ‑я, н., зб.
Дробнае сучча, галіны. У ззянні песцяцца бярозы, Галлё спусціўшы да зямлі. Колас. Верхавіны .. дрэў былі такія пышныя, што спляталіся галлём угары і ўтваралі цяністы зялёны тунель. Чарнышэвіч. // Сухія абламаныя галіны дрэў, кустоў; хвораст, ламачча. Паабапал дарогі .. ляжала вялікае ляда, заваленае сухім галлём. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)