шапаце́ць, -пачу́, -паці́ш, -паці́ць; -паці́м, -паціце́, -паця́ць; -паці́; незак.

Абзывацца шолахам, шумець чым-н. сухім або ўтвараць шолах, шум.

Шапаціць чарот на беразе возера.

Ніва шапаціць спелымі каласамі.

|| наз. шапаце́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

шарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; незак.

1. Станавіцца шэрым, шарэйшым.

2. Віднецца (пра што-н. шэрае).

3. безас. Світаць або змяркацца.

|| зак. пашарэ́ць, -э́е (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

я́блыня, -і, мн. -і, -лынь, ж.

Пладовае дрэва сямейства ружакветных з ядомымі круглымі салодкімі або кісла-салодкімі пладамі.

|| памянш. я́блынька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.

|| прым. я́блыневы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Кран ’прыстасаванне для выпускання вадкасці або газаў’ (ТСБМ, Яруш.). Гал. kraan (там жа, 2, 722). Запазычана праз рус. кран з гал. kraan або ням. Krahn (Шанскі, 2, 8, 370).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вале́шнік ’абгароджанае месца для жывёлы ў полі або ў лесе’ (Яшк.). Да валіць, валяцца. Параўн. рус. вальнище ’месца, дзе адпачываюць дзікія жывёлы’. Магчыма, слова збліжана з вольха або валежнік.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кантаміна́цыя, ‑і, ж.

1. Змешванне дзвюх або некалькіх з’яў, падзей пры іх апісанні. У прадмове М. Федароўскі звярнуў увагу чытача і на вельмі характэрную з’яву ў фальклоры — кантамінацыю, г. зн. на пераход сюжэтаў і матываў з адной казкі ці песні ў другую, зліццё іх і перапляценне. Саламевіч.

2. Узнікненне новага слова або словазлучэння ў выніку збліжэння, аб’яднання двух розных слоў або выразаў, блізкіх па значэнню ці гучанню (напрыклад, няправільны выраз «іграць значэнне» ўтвараецца шляхам кантамінацыі двух выразаў: іграць ролю і мець значэнне.).

[Ад лац. contaminatio — сутыкненне, змешванне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кантраба́нда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. Тайны правоз або перанос цераз дзяржаўную граніцу тавараў, каштоўнасцей і інш., забароненых або абкладзеных пошлінай. Змагацца з кантрабандай.

2. зб. Тавар, каштоўнасці і інш., якія тайна правозяцца або пераносяцца праз дзяржаўную граніцу. Яны [чужыя людзі] хавалі тут кантрабанду. Колькі часу патрацілі, колькі страху набраліся! Колас. Якая яму была справа, падшывальцу Андрэю, што ён, Лупянок, вазіў кантрабанду... Лынькоў.

3. у знач. прысл. кантраба́ндай. Тайна, употай. Наносілі мы поўныя вышкі асенняга лісця, .. здабывалі кантрабандай канюшыны ўлетку, нажынаючы яе сярпом. Дубоўка.

[Іт. contrabando ад contra — супраць і bando — урадавы ўказ.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зво́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які з’яўляецца зводкай чаго‑н.; які аб’ядноўвае, падсумоўвае якія‑н. даныя. Зводная справаздача. Зводны бюджэт. Зводная тэатральная афіша.

2. Сфарміраваны з некалькіх самастойных частак, адзінак. Зводны аркестр. Зводны хор. Зводны батальён.

3. Які даводзіцца каму‑н. братам або сястрой па мачасе або айчыму. Зводны брат. Зводная сястра.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бібліягра́фія, ‑і, ж.

1. Навуковае, сістэматызаванае апісанне кніг і іншых выданняў, зробленае па якой‑н. прыкмеце. // Галіна ведаў аб спосабах такога апісання.

2. Спіс кніг і артыкулаў па якім‑н. пытанні, прадмеце. Бібліяграфія па старажытнай беларускай літаратуры.

3. Аддзел у часопісе або газеце, дзе змяшчаюцца рэцэнзіі або нататкі пра новыя кнігі.

[Ад грэч. biblíon — кніга і graphō — пішу.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абвяза́ць, ‑вяжу, ‑вяжаш, ‑вяжа; заг. абвяжы; зак., каго-што.

1. Абгарнуць, абкруціць чым‑н., звязаўшы канцы або замацаваўшы вяроўкай і пад. Абвязаць галаву хусткай. Абвязаць на зіму яблыню саломай. // Звязаць вяроўкай, шпагатам, дротам і пад., каб змацаваць што‑н.

2. Замацаваць або ўпрыгожыць вяззю краі чаго‑н. Абвязаць абрус карункамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)