Verbum

анлайнавы слоўнік

скрозь, прысл. і прыназ.

1. прысл. Усюды, кругом. Тут скрозь зелянелі садкі і агародчыкі з ярка-чырвонымі ружамі і пахучымі гваздзікамі. Якімовіч. Увосень скрозь пахлі смалой новыя сцены. Чорны.

2. прысл. Разм. Заўсёды, праз увесь час. [Віктар] скрозь прыглядаўся да .. [Зеленюка], сачыў за кожным ягоным рухам. Зарэцкі. [Касцюкевіч:] — Я сябе скрозь сам правяраю — у мяне ўсё запісана. Скрыган.

3. прыназ. з В. Праз, цераз што‑н. Скрозь галіны дрэў скупа прабіваўся тужлівы бляск месяца. Колас. Скрозь сівую сетку дажджу я ўгледзеў у полі, ля куста вербалозу, жанчыну... Сачанка. // Ужываецца пры абазначэнні якой‑н. з’явы, стану і пад., за якімі можна заўважыць што‑н. [Андрыян] даганяе .. [Юльку] і крычыць скрозь гул матора і ляскат жалеза: — Сядай, падвязу! Марціновіч. Скрозь гэты хор [конікаў] Андрэй пачуў угары лёгкі посвіст. Дуброўскі. Як скрозь сон пачуў гэты крык Міколка. Лынькоў.

4. прыназ. з В. Ужываецца пры абазначэнні дзеяння, стану і пад., якое змяняецца, чаргуецца, суправаджаецца іншым дзеяннем, станам і пад. — Я хачу, каб калгас... — скрозь кашаль гаварыў [Лаўрэн], — каб жыў калгас. Баранавых. — Рабі што хочаш, а я не астануся адна, — скрозь слёзы гаварыла Таня. Новікаў. — Гэта ж Сямён! — чуе Маша скрозь дрымоту свой голас і прачынаецца. Мележ.

•••

Гатоў скрозь зямлю праваліцца гл. гатовы.

Глядзець скрозь пальцы на каго-што — тое, што і глядзець праз пальцы на каго-што (гл. глядзець).

Праваліцца мне скрозь зямлю гл. праваліцца.

Скрозь зубы — тое, што і праз зубы (гл. зуб).

Як скрозь зямлю праваліўся гл. праваліцца.

Скрозь зямлю бачыць — тое, што і бачыць пад зямлёю (гл. бачыць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павыбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Рэзкім штуршком прымусіць выпасці ўсё, многае. Павыбіваць вокны. □ І вясковыя хлопцы не праміналі, каб здзекліва запытаць, хто і за што.. [Ігару] зубы павыбіваў, што медныя ставіць давялося. Сіняўскі. // Б’ючы, топчучы, знішчыць усё, многае. Град павыбіваў пасевы. Каровы павыбівалі траву.

2. Трасучы, калоцячы, вычысціць усё, многае. Павыбіваць дываны.

3. Зрабіць вялікую колькасць паглыбленняў. Там вада, падаючы з лопасцяў, павыбівала такія ямы, што і цяпер не маглі знайсці жэрдку, якою б можна было дастаць дно. Сачанка.

4. Пракласці яздою, хадзьбой, пратаптаць многа чаго‑н. Павыбіваць сцежкі. □ Усціння ўзяла ў абедзве рукі па вядру .. і пайшла ўгору, асцярожна ступаючы ў канаўкі, якія павыбівалі капытамі коні, ходзячы на вадапой. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цвяро́зы, ‑ая, ‑ае.

1. Які не ўжываў спіртнога; не п’яны. Непрыемна цвярозаму чалавеку глядзець на п’яных, і я паспешліва пачаў шукаць вачыма таго, хто мяне цікавіў. Карпюк. / у знач. наз. цвяро́зы, ‑ага, м.; цвяро́зая, ‑ай, ж. Лабановіч ужо зусім ап’янеў. Праўда, цвярозых тут і не было, апрача паненак, — яны былі толькі вясёлыя, — і Саханюка, які гарэлкі не піў. Колас. // Уласцівы такому чалавеку. — У п’яным выглядзе чалавек робіць тое, чаго ў цвярозым стане ніколі б сабе не дазволіў. Прокша.

2. перан. Разважлівы, сур’ёзны, якому не характэрны летуценнасць, фантазёрства. [Пятро Сцяпанавіч:] — Вы думаеце, хто яны, самыя цвярозыя рэалісты? Рамантыкі, у якіх выраслі зубы жыццёвай мудрасці. Палтаран. Цвярозыя думкі перамешваліся з абрыўкамі ўспамінаў, сапраўднае, перажытае чаргавалася з нейкімі зданямі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ча́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Насычаны, напоўнены чадам. Аднойчы, седзячы ў бруднай і чаднай карчомцы, якую наведвалі толькі «свае», цэдзячы праз зубы густое і горкае пітво, Юткевіч угледзеў новага наведвальніка. Мікуліч. І хоць заходзіў Дзіма да маткі на якую часіну, але заўсёды выходзіў адтуль [з тытунёвай фабрыкі] з перасохлым горлам і цяжкімі грудзьмі, нібы з чаднай лазні. Якімовіч.

2. Які чадзіць, куродыміць. Хутка чадныя языкі полымя ўзвіліся па вуглах хаты, перакінуліся на страху. Лынькоў. // Уласцівы чаду. І далятае пах смаляны І чадны гар да нас сюды. Звонак. Халадала. Але ад перагрэтага асфальту ўсё несла чадным духам. Вышынскі.

3. перан. Які дурманіць, затуманьвае свядомасць. Праз густы чадны палын з гаркатою ў сэрцы.. [Павел] выйшаў за вёску. Грахоўскі.

•••

Чадны газ гл. газ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

rot

[rɑ:t]

v.i. (-tt-)

1) гнісьці́, гніць

2) трухле́ць, парахне́ць

3) псава́цца (пра зу́бы)

v.t.

1) гнаі́ць, псава́ць

So much rain will rot the fruit — Ад такі́х ча́стых дажджо́ў садавіна́ пагніе́

2) мачы́ць (лён)

3) расклада́цца

1) гніцьцё, гніе́ньне n.

2) гніль f., трухно́, парахно́ n.

3) informal лухта́, бязглу́зьдзіца f.

interj.

лухта́! глу́пства!

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

snarl

[snɑ:rl]

v.i.

1) гы́ркаць, шчэ́рыць зу́бы (пра саба́ку)

2) свары́цца, гы́ркаць

to snarl to each other — гы́ркаць, гру́ба й зласьлі́ва гавары́ць адзі́н да аднаго́

гы́рканьне n.

[snɑ:rl]

1) блытані́на f.; ко́смы pl. (валасо́ў)

2) заблы́танасьць f.; замяша́ньне n., непара́дак -ку m.

v.t.

1) блы́таць (ні́ткі, валасы́)

2) прыво́дзіць у замяша́ньне, непара́дак

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

bridge

[brɪdʒ]

1) мост -у m., масто́к -ка́ m.

2) капіта́нскі масто́к

3) перано́сьсе n.

4) масто́к -ка́ m. (зу́бы)

v.t.

1) спалуча́ць, злуча́ць

to bridge the generations — злучы́ць пакале́ньні

2) будава́ць мост

3) перакро́чваць, пераступа́ць

to bridge over the difficulties — пераадо́лець ця́жкасьці

•

- burn one’s bridges

[brɪdʒ]

брыдж -у m. (картачная гульня́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

mesh

[meʃ]

1) пятля́ f. (у се́тцы), во́чка n. (у рэ́шаце)

2) се́тка f.; па́стка f.; сіло́ n.; пляцёнка f. (для праду́ктаў)

3) Tech. счапле́ньне n. (зубча́тых ко́лаў)

in mesh — уклю́чаны

meshes —

а) се́ткі (рыба́цкія)

б) па́стка f.; сіло́ n.

1) лаві́ць се́ткамі або́ па́сткай

2) (пра зу́бы шасьцярні́) зачэ́плівацца

3) злуча́ць, задзіно́чваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

engage

[ɪnˈgeɪdʒ]

v.t.

1) забавя́зваць (абяца́ньнем ці кантра́ктам)

2) заруча́ць (малады́х)

3) займа́ць (час)

engaged in conversation — заня́ты гу́таркай

4) найма́ць; замаўля́ць за́гадзя (біле́ты, пако́й)

5) прыця́гваць (ува́гу да сябе)

6) Tech. зачапля́ць

7) атакава́ць, пачына́ць бой ці бітву́

v.i.

1) забавя́звацца

2) займа́цца, браць удзе́л

3) уступа́ць у бой (бо́йку)

4) Tech. зачапля́цца, зачэ́пвацца (пра зу́бы ко́лаў)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Трайні́к ’прадмет, які складаецца з трох частак’ (ТСБМ), ’вілы з трыма зубамі’ (Абабур.), ’рыбалоўны кручок з трох кручкоў’ (Мат. Гом.), ’вялікі кручок на тры зубы ў выглядзе якара’ (мёрск., Жыв. НС), ’трохпудовая гіра’ (Касп., Мат. Гом.), ’рыбалоўная крыга з двумя гегнямі (у выглядзе палазоў)’ (паст., шарк., ЛА, 1; брасл., ігн., лудз., паст., Сл. ПЗБ; ЖНС), ’камізэлька’ (Мат. Гом.), ’бёрда на 13 пасмаў’ (ТС). Утворана з трайны́ (< прасл. *trojьnъ‑jь < *troje) ’які складаецца з трох аднародных ці падобных частак’, ’які паўтараецца тры разы, у трох відах або павялічаны ў тры разы’ (ТСБМ), параўн. тройны́е вілкі́ ’трохзубыя вілы’ (ТС). Сюды ж: трайча́к ’рыбалоўная крыга’ (круп., шчуч., ЛА, 1), трайня́к ’моцны пітны мёд’ (Нас., Байк. і Некр.), якое, аднак, можа быць паланізмам, параўн. польск. trójniak ’сорт напітку з мёду’. Меркаванні Лаўмане (Лекс. балтызмы, 18) пра калькаванне лексемай трайні́к ’рыбалоўная прылада, крыга’ літ. tribradis, лат. trīnis, trijbridis ’тс’ не пераконвае, хутчэй гэта міжмоўнае арэальнае ўтварэнне з нявызначаным цэнтрам інавацыі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)