нос в разн. знач. нос, род. но́са м.;

прямо́й нос прамы́ нос;

вздёрнутый нос задзёрты (кірпа́ты) нос;

нос корабля́ нос карабля́;

◊

води́ть за́ нос вадзі́ць за нос;

заруби́ть на носу́ зарубі́ць на но́се;

показа́ть нос паказа́ць нос;

оста́ться с но́сом заста́цца (аста́цца) з но́сам;

пове́сить нос зве́сіць (спусці́ць) нос;

ткнуть (кого́-л.) но́сом (во что́-л.) ты́цнуць (каго́-не́будзь) но́сам (у што-не́будзь);

уткну́ться но́сом (во что́-л.) уткну́цца но́сам (уткну́ць нос) у што-не́будзь;

задира́ть нос задзіра́ць нос;

сова́ть нос (во что́-л.) утыка́ць нос (у што-не́будзь);

не ви́деть да́льше своего́ но́са не ба́чыць дале́й свайго́ но́са;

из-под са́мого но́са з-пад са́мага но́са;

пе́ред но́сом пе́рад но́сам;

на носу́ на но́се;

клева́ть но́сом клява́ць но́сам;

нос к но́су, но́сом к но́су нос у нос;

под но́сом пад но́сам;

не по́ носу (кому́-л.) не ў нос, не да спадо́бы (каму-не́будзь);

натяну́ть, накле́ить, наста́вить, налепи́ть нос (кому́-л.) наста́віць нос (каму-не́будзь);

держа́ть нос по́ ветру трыма́ць нос па ве́тры;

с гу́лькин нос як кот напла́каў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пракіда́ць ’кідаць праз што-небудзь; не пападаць, прамахвацца; прапускаць’ (ТСБМ), пракіда́цца, пракідваць, пракідаваць ’запраўляць ежу чым-небудзь’ (брасл., Сл. ПЗБ), пракінуць ’заправіць, засмачыць’ (мядз., Сл. ПЗБ), пракіняны (аб ежы) ’запраўлены’ (паст., в.-дзв., Сл. ПЗБ), пракі́нуты ’тс’ (івян., даўг., Сл. ПЗБ), пракіда́цца ’трапляцца’, ’прачынацца’ (ТС), про́кідзь ’заправа’ (Сл. ПЗБ). Параўн. укр. прокида́тися ’трапляцца; прачынацца’. Да кідаць (гл.). У значэнні ’запраўляць ежу’ калька літ. pramèsti ’пракідваць; запраўляць, прыпраўляць (ежу)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скаўга́ніць ‘абгаварыць каго-небудзь’ (слонім., Жыв. сл.), ‘неахайна зрабіць што-небудзь’: каўган як зробіць ні так, ні сяк, дык кажуць скаўганіў (зэльв., Сл. ПЗБ). Ад каўга́ніць ‘рабіць кепска, абы-як’ (карэліц., там жа) або ко́ўган, *каўга́н ‘галава; аб круглай вялікай галаве’, гл. калган 2. У рус. гаворках, апрача асноўнага значэння ‘гладыш’, ‘посуд рознай формы’, азначае яшчэ ‘тоўсты абрубак дрэва’, ‘цурбан’, адкуль па распаўсюджанай мадэлі ‘дурань, няўмека’. Гл. таксама каўган.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

неми́лость (нерасположение) нямі́ласць, -ці ж.; (опала) няла́ска, -кі ж.;

◊

впасть в неми́лость стра́ціць ла́ску;

быть в неми́лости у кого́-л. быць у няла́сцы ў каго́-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нетре́звый нецвяро́зы;

в нетре́звом ви́де у нецвяро́зым ста́не;

нетре́звый взгляд на ве́щи нецвяро́зы по́гляд на рэ́чы;

нетре́звое отноше́ние к чему́-л. нецвяро́зыя адно́сіны да чаго́-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

обе́д абе́д, -ду м.;

зва́ный обе́д зва́ны абе́д;

звать кого́-л. к обе́ду запраша́ць каго́-не́будзь на абе́д;

пе́ред обе́дом пе́рад абе́дам;

по́сле обе́да пасля́ абе́ду;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

растере́ть сов.

1. (измельчить) расце́рці, мног. парасціра́ць;

2. (натереть больное место) наце́рці;

3. (сделать массаж) расце́рці;

◊

растере́ть в порошо́к (кого-л.) расце́рці ў парашо́к (каго-небудзь);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прореза́ть несов., в разн. знач. прараза́ць, прарэ́зваць;

прореза́ть отве́рстия в чём-л. прараза́ць (прарэ́зваць) дзі́ркі ў чым-не́будзь;

мо́лния прореза́ла не́бо мала́нка (бліскаві́ца) прараза́ла (прарэ́звала) не́ба;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сноше́ние ср., чаще мн. зно́сіны, -сін ед. нет;

дипломати́ческие сноше́ния дыпламаты́чныя зно́сіны;

прерва́ть сноше́ния с ке́м-л. спыні́ць зно́сіны з кім-не́будзь;

половы́е сноше́ния палавы́я зно́сіны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Вітра́ж (БРС, КТС). Запазычанне з франц. vitrage ’сукупнасць акон якога-небудзь будынка, шкляныя дзверы, перагародка’ (Шанскі, 1, В, 110) праз рус. (Крукоўскі, Уплыў, 75, 84).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)