Frie

I

sub m, f -n, -n свабо́дны (чалаве́к)

II

sub n -n прасто́ра

im ~n — на во́льным паве́тры

ins ~ — на све́жае паве́тра, за го́рад

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Багла́й ’гультай, абібок, лежабок, непаваротлівы чалавек’ (Нас., Бяльк., Інстр. лекс., Др.-Падб., параўн. Гарэц.). Рус. дыял. багла́й ’гультай, дармаед’, укр. багла́й, баглі́й. Фасмер (1, 102) лічыць, што зыходзіць трэба з *багла́й ’кавалак дрэва’ (адносна семантыкі параўн. дуб ’дрэва; дурны чалавек’), і параўноўвае гэта слова з баго́р, рус. бага́й, бага́н ’жардзіна з кручком; доўгая жардзіна’ і г. д. Але ўся гэта група слоў не мае надзейнай этымалогіі. Анышкевіч (Словарь, 64) параўноўвае з серб.-харв. ба̏гља ’звязак сена, саломы’, рум. а se bâhlí ’псавацца, гнісці’. Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Жы́ўчык ’прыкметнае біццё артэрыі, торганне павека’, ’сперматазоід’. Рус. жи́вчик ’торганне павека, жылкі’, ’рэзвы, шустры чалавек’, ’сперматазоід’, укр. жи́вчик ’жылачка, што торгаецца’, ’вяртлявы чалавек’, ’сперматазоід’, польск. żywczyk памянш. ад żywiec ’насадка’, дыял. ’жывы хлопец’. Параўн. балг. живе́ц ’пульс’, серб.-харв. жи́вац ’нерв’, славен. žívec ’жывая істота; нерв’. Памянш. ад бел. жывец2 ’частка жывога цела’ > ’частка пазногця’ (адкуль ’артэрыя, біццё яе’) і жывец1 ’жывая рыбка’ < ’жывая істота’ (адкуль ’сперматазоід’) утворана з дапамогай суфікса *‑ikъ ад асновы *živьk‑ (> *živьcь па бадуэнаўскай палаталізацыі), відаць, яшчэ ў прасл. мове.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Право́рны ’рухавы, спрытны’ (ТСБМ), право́ра ’рухавы хлопчык або дзяўчынка’ (Нас.), рус. прово́рный, прово́р ’спрытны чалавек’, укр. прово́рний ’тс’, проворя́ка ’рухавая, спрытная асоба’. Хутчэй за ўсё, запазычана з рускай мовы, што канстатуецца і для ўкраінскай (ЕСУМ, 4, 592). Рускае слова звязваюць з балг. прови́рам ’прасоўваць’, літ. varyti ’гнаць’, лат. vert ’бегаць’ (Фасмер, 3, 372). Параўн. віру́тнік ’узбаламучаны, кручаны чалавек; злачынец, злодзей’ (гл.), увера́цца ’чапляцца’ (гл.). Варбат рэканструюе прасл. *provorь < *proverti (Супр. чыт., II, 15; Слав. языкозн., XII, 119). Гл. таксама Калашнікоў, ОЛА, Исследов., 1994–1996, 217–218.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Саме́ц ’асобіна мужчынскага полу’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’дрэва, якое не дае насення’ (Сл. ПЗБ), ’часць сеці, якая непасрэдна прымыкае да «маткі»’ (Маш.), само́к ’самец’ (ТС), самчу́к ’тс’ (Сл. ПЗБ). Рус. саме́ц, укр. саме́ць, польск. samiec, samczek, чэш., славац. samec, серб.-харв. са́мац ’адзінокі чалавек’, славен. sámec ’адзінокі чалавек’, ’самец’. Прасл. *samьcь, дэрыват ад *samъ ’сам’. Махэк₂, 537 семантыку назвы тлумачыць тым, што самцы жылі адны, не ўдзельнічаючы ў выхаванні патомства. Форма само́к утворана як паралель м. р. да наз. ж. р. самка, гл. Гл. яшчэ Борысь, 538.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

character [ˈkærəktə] n.

1. хара́ктар; нату́ра;

a man of character чалаве́к з мо́цным хара́ктарам

2. уласці́васць, асаблі́васць

3. рэпута́цыя

4. персана́ж

5. асо́ба

6. лі́тара; іеро́гліф

7. comput. знак

be in character with smth. адпавяда́ць чаму́-н.;

out of character неадпаве́дна

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

creature [ˈkri:tʃə] n.

1. стварэ́нне, жыва́я істо́та; чалаве́к;

a lovely creature чаро́ўнае стварэ́нне (звыч. пра жанчыну);

a poor creature бе́днае/няшча́снае стварэ́нне

2. крэату́ра;

creature comforts зямны́я дабро́ты/выго́ды

a/the creature of smb./smb.’s creature fml (чый-н.) ста́ўленік

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

vegetable [ˈvedʒətəbl] n.

1. раслі́на;

the vege table king dom раслі́нны свет

2. pl. vege tables гаро́дніна;

a vegetable garden агаро́д;

a vegetable dish сала́тніца;

vegetable oil але́й;

vegetable soup суп з гаро́дніны

3. вя́лы чалаве́к;

lead a vegetable life гібе́ць, марне́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

wire1 [ˈwaɪə] n.

1. дрот; про́вад;

elastic wire спружы́на з дро́ту

2. infml тэлегра́ма

a live wire жва́вы чалаве́к;

be on wires быць як на іго́лках/на шы́ле/на цвіка́х/на шпі́льках;

get one’s wires crossed infml пераблы́таць, няпра́вільна зразуме́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ахлы́сцік ’ашуканец, асоба без пачуцця чалавечай годнасці’ (КЭС, лаг.), ’падлетак, несамастойны чалавек’ (глыб., полац., Цыхун, вусн. паведамл.). Ад ахлыстаць ’пабіць’, гл. хлыстаць, параўн. польск. ochlast ’ілгун’, ад ochlastać (Варш. сл., 545). Гл. хлысцік.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)