Лапа́нка ’пастка’, ’аблава’ (астрав., шальч., Сл. паўн.-зах.). З польск. łapanka, параўн. кракаўск. ’клетка для галубоў на даху’, ’аблава на людзей у перыяд гітлераўскай акупацыі’ < łapać < прасл. lapati ’лавіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пія́тніца ’жніво’ (паст., ЛА, 2). Відаць, генетычна звязана з пі явы ’працавіты’: жніво — вельмі пільны ў сэнсе працы перыяд, пара; ‑н⇉пазнейшае, пад уплывам слова пятніца, параўн. пілыніца ’прыпар’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руі́ць, руе́ць ’голасна плакаць наўзрыд’ (Ласт.), руі́ць ’кішэць, гудзець’, руі́цца ’табуніцца, збірацца ў зграі ў перыяд цечкі (пра ваўкоў, ласёў)’ (ТС, Сл. ПЗБ). Дзеясловы гукапераймальнага паходжання. Гл. руйка, руя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рэфрактэ́рны
(фр. refractaire, ад лац. refractarius = непакорны)
неўспрымальны;
р. перыяд — перыяд кароткачасовага рэзкага падзення ўзбуджальнасці жывых тканак (нервовай, мышачнай), які наступае пасля кожнай успышкі ўзбуджэння.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
паслявае́нны, ‑ая, ‑ае.
Які адносіцца да часу пасля вайны. Пасляваенны перыяд. □ Я часта прыгадваю далёкую, пасляваенную вясну. Ракітны. Кірыла Пракопавіч расказвае пра першы пасляваенны агульны сход, на якім яго абралі за старшыню. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акушэ́рства, ‑а, н.
1. Галіна медыцыны, якая вывучае дзетародную функцыю жанчыны, сродкі ўрачэбнай дапамогі пры цяжарнасці, родах і ў пасляродавы перыяд. Спецыяліст па акушэрству. Лекцыі па акушэрству.
2. Дзейнасць акушэра, акушэркі. Займацца акушэрствам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бая́ршчына, ‑ы, м.
Гіст.
1. Перыяд у гісторыі рускай дзяржавы, калі панавала і правіла баярства. Гэта было ў часы баяршчыны.
2. Вотчына баярына. Працаваць на баяршчыне.
3. Тое, што і паншчына. Адбываць баяршчыну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смяро́тнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць смяротнага (у 2 знач.).
2. Колькасць выпадкаў смерці за які‑н. перыяд часу сярод пэўнай сукупнасці людзей (насельніцтва краіны, горада і пад.). Дзіцячая смяротнасць. Смяротнасць ад няшчасных выпадкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сталы́піншчына, ‑ы, ж.
Перыяд дваранска-прыгонніцкай рэакцыі ў Расіі пасля рэвалюцыі 1905 г., які ахарактарызаваўся ўмацаваннем кулацтва і падаўленнем рэвалюцыйных сіл. Яшчэ ў гады сталыпіншчыны Рыгораў бацька Салвесь выселіўся на невялічкі хутар. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ма́лечка ’зусім мала’ (Жд. 1). Рус. цвяр., кур. ма́лечко ’мала’, ст.-рус. малечкий ’маленькі’, ст.-чэш. malečko ’нядоўга, кароценькі перыяд часу’, ст.-серб.-харв. малачак, мале́чак ’маленькі’. Да малы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)