◎ Пстры́ца1 ’адзін з прыёмаў кідання сцізорыка пры дзіцячай гульні ў ножык, трымаючы яго пальцамі за канец вастрыя’ (гродз., Нар. словатв.). Да пстрыкаць, пстрык (гл.).
◎ Пстры́ца2 ’кола з паглыбленнем для шнура’ (гарад., Сл. ПЗБ). З польск.tryca ’паглыбленне ў бэльцы для шнура’ < ням.Fritze ’пад’ёмны дыск’ (Дарашэўскі, 7, 135).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трані́ла (трані́ло) ’дэталь у возе ў выглядзе развілкі, якая прыдае ўстойлівасць задняй частцы воза’ (Скарбы, Сл. ПЗБ), трані́дло ’тс’ (свісл., Шатал.), трайні́ла ’тс’ (навагр., там жа), звязана з трайня ’тс’ (гл.); паланізаваны варыянт (‑дл‑ замест ‑л‑) лексемы сведчаць пра яе інавацыйны характар, канец слова, магчыма, пад уплывам правіла ’тс’ (Маслен.), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ізбе́г ’уцякач’ (Нас.), параўн. рус.арханг., паўн.избе́г воды ’канец адліву’, ст.-рус.избѣгъ ’уцёкі’ (1340 г.), ’праход у гарах; месца, дзе можна выйсці’. Відаць, працягвае ст.-рус.избѣгъ — бязафікснае ўтварэнне ад избегати ’ўцякаць’. Гл. бег. У бел. мове перанос назвы дзеяння на асобу па яе схільнасці да адпаведнага дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
limit
[ˈlɪmɪt]1.
n.
1) мяжа́, грані́ца f.
2) кане́ц -ца́m., край -я, лімі́т -у m.
at the limit of patience — на кра́і цярпе́ньня
3) Math. грані́ца f.
2.
v.t.
абмяжо́ўваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
тупі́к Месца, вуліца з выйсцем у адзін канец; закавулак (БРС). Тое ж турок (Краснап.Бяльк., Слаўг.).
□в. Туркова Дзіс., Люб., ур. Ваўчкоў турок (лог) каля в. Шаламы Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ко́нчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1.што,атаксамазчым і зінф. Давесці выкананне чаго‑н. да канца; завяршыць. Кончыць жніво. Кончыць з рамонтам. Кончыць пісаць. □ Хлопцы кончылі сваю работу і пайшлі дамоў.Колас.//што. Поўнасцю расходаваць. Кончыць усё мяса.
2.што, чым. Зрабіць што‑н. у заключэнне, закончыць чым‑н. Кончыць выступленне заклікамі.// Закончыць сваю дзейнасць, жыццё пэўным чынам; зрабіць што‑н. у канцы жыцця. Яшчэ так не было на свеце, Каб іуда кончыў, як чалавек, жыццё.Танк.
3.што. Закончыць навучанне дзе‑н. Кончыць універсітэт.
4.што,атаксамазчым і зінф. Спыніць што‑н.; палажыць канец чаму‑н. Кончыць гулянкі. Кончыць з прагуламі. Кончыць бяздзейнічаць.
5.каго. Разм. Звесці са свету; загубіць.
•••
Дрэнна (кепска) кончыць — пра ганебны канец чыйго‑н. жыцця або дзейнасці.
Кончыць жыццё — памерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
koniec
м.канец;
bez końca — без канца; без краю;
do końca — да канца, дашчэнту;
w końcu — урэшце, нарэшце;
koniec roku — канец года;
dobiegać końca — падыходзіць да канца;
koniec końców — урэшце, нарэшце;
zrobić z czym koniec — пакончыць (скончыць) з чым;
wszystko ma swój koniec — усё мае канец;
mieć na końcu języka — быць (круціцца) на языку;
wiązać koniec z końcem — звязваць канцы з канцамі;
na szarym końcu — на апошнім месцы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
БРАДЗЯ́НСКІ Барыс Львовіч
(10.6.1902, Пекін — 2.12.1945),
бел. сцэнарыст маст. і дакумент. кіно. Засл. дз. маст. Беларусі (1935). Працаваў на кінафабрыках «Саўкіно», з 1930 «Савецкая Беларусь». Паводле яго сцэнарыяў створаны маст. фільмы «Першы ўзвод» (1933) і «Залатыя агні» (1935); дакумент. фільмы «Канец жывых машын» (1930), «Дырэктар станка» (1931), «Ратуйце мільёны» (1932), «Ураган» (1932, разам з Р.Кобецам), «Гонар свету» (1933).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЛІ́НІШЧА,
курганны могільнік крывічоў (канец 9 — пач. 11 ст.) каля в. Глінішча Полацкага р-на Віцебскай вобл. 60 паўсферычных курганоў, з іх даследавана 20. Пахавальны абрад — трупаспаленне пад насыпам, у адным кургане — трупапалажэнне галавой на З. Знойдзены ляпныя гаршкі, характэрныя для доўгіх курганоў Полаччыны і Смаленшчыны, шкляныя пацеркі, бронзавыя пярсцёнкі, скроневае кольца з серпападобнымі канцамі, нажы, серп і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
заваро́т, ‑у, М ‑роце, м.
1. Рэзкая змена напрамку руху; паварот (у 1 знач.). Вось і канец поля, жняярка робіць тут заварот.Лупсякоў.Ля пад’езда загудзела машына і, зрабіўшы заварот, ірванулася ад штаба.М. Ткачоў.
2. Месца, дзе змяняецца напрамак; паварот. Вось з-за рачных заваротаў выплываюць рыбакі са сваімі снасцямі; сур’ёзныя, павольныя постаці.Колас.