2. Акружаць сваімі водамі (пра моры, цячэнні і пад.). Заходні бераг Афрыкі абмывае Атлантычны акіян.// Працякаць вакол, паўз што‑н.; абдаваць хвалямі. Падножжа гары амывае рака.
3.перан.Разм. Адзначаць якую‑н. падзею выпіўкай.
•••
Абмываць і абшываць — даглядаць каго‑н., выяўляць жаночы клопат аб кім‑н.
Кветачкі абмываць — тое, што і костачкі перамываць (гл. перамываць).
Рука руку абмываегл. рука.
Языкамі абмываць — абгаворваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
валту́зіць, ‑тужу, ‑тузіш, ‑тузіць; незак., каго.
Разм.
1. Тармасіць, тузаць. Нехта схапіў.. [Засмужца], вывалак на бераг, валтузіў, каб вярнуць к жыццю.Мележ.// Тузаючы, штурхаючы, біць каго‑н. Накінуліся жаўнеры на дзеда Талаша і пачалі яго валтузіць, стараючыся паваліць старога.Колас.
2.перан. Бесперастанку турбаваць. — Хіба я ведаю, дзе той доктар? — развёў хлопец рукамі, і ў яго голасе было многа пратэсту: «Што вы маеце да мяне? І так мяне ўчора валтузілі, не давалі бацьку пахаваць!»Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шо́ргат, ‑у, М ‑гаце, м.
1. Слабы, невыразны шум ад руху, трэння аднаго прадмета аб другі. Бераг .. [Пнівадкі] жыў новымі гукам: стук сякер, шоргат піл, песні.Чорны.Хачу паслухаць Шум сівых бароў І пахадзіць прасекаю лясною, Спыніцца над Бярозаю-ракою, Паслухаць шоргат сініх чаратоў.Свірка.
2.перан. Тое, што і шорах (у 2 знач.). Алаіза раптам ясна ўявіла, як дамавіну з яе целам апускаюць у сырую, халодную зямлю. Аж шоргат прайшоў па целе.Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Слу́два ‘закалец у хлебе’, перан. ‘шчыльны, спрасаваны іл’ (ТС). Укр.слу́два ‘скала; сталактыт’, рус.дыял.слу́да ‘круты бераг ракі’, ‘камяністая глеба’, стараж.-рус.слуда, слуды, Р. скл. слудъве (адкуль беларуская і ўкраінская формы), ‘гара, круча, уцёс’, ц.-слав.слудъвьнъ ‘абрывісты, круты’. Параўноўвалі (Міклашыч, 308) з рус.слуд ‘заліўны луг’, слудь ‘шарон’, якое, магчыма, мае і.-е. паралелі: нарв.sludd, дац.slud ‘снег і дождж упярэмешку’, нова-в.-ням.Schlott, Schlutt ‘гразь; адліга’, с.-н.-ням.slôten мн. л. ‘град’, slôt ‘іл, лужа’; гл. Фасмер, 3, 676–677; далейшыя сувязі няясныя. Гл. яшчэ ЕСУМ, 5, 309–310.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Слюда́ ‘празрысты слаісты мінерал’ (ТСБМ), ‘жылка для вуды’ (ТС). Укр., слюда́, рус.слюда́, дыял.слуди́нка, слудья ‘тс’, чэш.slída (з рус. — Голуб-Копечны, 337), славац.sluda, slieda (з чэш. — Махэк₂, 554), славен.sljúda (з рус. — Сной₁, 581), балг.слю́да. Пэўнай этымалогіі няма. Дапускаюць роднасць з рус.слуда́ ‘круты бераг ракі’ (Праабражэнскі, 2, 332), якое таксама этымалагізуецца няпэўна; магчыма, яно роднаснае рус.слуд ‘наледзь, вада на лёдзе’, слудзь ‘шарпак’. Міклашыч (341) набліжаў да чэш.šleta ‘сланец’ і н.-ням.schleet; супраць Фасмер (3, 680), які ўключае сюды і рус.арх.слюз ‘замёрзлая наледзь на паверхні лёду’. Беларускае слова, відаць, таксама з рускай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
left
I[left]1.
adj.
ле́вы
left turn — паваро́т нале́ва
left bank (of a river) — ле́вы бе́раг, левабярэ́жжа n.
2.
adv.
нале́ва
3.
n.
ле́вы бок
on the left — зьле́ва, на ле́вым баку́
II[left]
v., past & p.p. of leave I
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
круты́Iв разн. знач. круто́й;
к. бе́раг — круто́й бе́рег;
к. перало́м — круто́й перело́м;
к. но́раў — круто́й нрав;
к. паваро́т — круто́й поворо́т
круты́II
1. (загустевший) круто́й;
~то́е яйцо́ — круто́е яйцо́;
2. ту́го (кре́пко) ссу́ченный;
~ты́я ні́ткі — ту́го (кре́пко) ссу́ченные ни́тки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уткну́ццасов.
1. воткну́ться; вонзи́ться; всади́ться;
2.прям., перен. уткну́ться;
у. галаво́ю ў паду́шку — уткну́ться голово́й в поду́шку;
у. ў кні́гу — уткну́ться в кни́гу;
ло́дка ўткну́лася ў бе́раг — ло́дка уткну́лась в бе́рег;
◊ у. но́сам — (у што) уткну́ться но́сом (во что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ма́цаць, мацаю, мацаеш, мацае; незак., каго-што.
1. Датыкаючыся, распазнаваць што‑н., упэўнівацца ў чым‑н. Падарункі пайшлі па руках жанчын і дзяўчат, яны мацалі, разглядалі, прыцэньваліся да іх.Сабаленка.[Сярожа] аглядаў і мацаў кожную рэч, нібы правяраючы якасць усяго, што было ў пакоі.Шамякін.
2. Шукаць вобмацкам. У цёплыя дні Міколжа лазіў з бацькам у рэчку і мацаў ракаў.Лынькоў.
3.перан. Абшукваць. Роўнядзь ракі лізнуў кінжал пражэктара і некалькі хвілін асцярожна мацаў партызанскі бераг.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)