пацягну́ць, ‑цягну, ‑цягнеш, ‑цягне;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9. Накіравацца ў якім‑н. напрамку.
10. Паказаць пры ўзважванні пэўную вагу; заважыць.
11.
12.
13.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікАДЗЕ́ННЕ,
штучнае покрыва цела чалавека; у шырокім сэнсе ўключае галаўныя ўборы, абутак і
Адзенне ўзнікла ў сярэднім старажытнакаменным веку і прайшло складаны шлях эвалюцыі. Як
Вытокі
Літ.:
Маслова Г.С. Народная одежда русских, украинцев и белорусов в XIX — начале XX в. // Восточнославянский эгнографический сборник. М., 1956;
Беларускае народнае адзенне.
Каминская Н.М. История костюма. М., 1977;
Раманюк М.Ф. Беларускае народнае адзенне: [Альбом].
Яго ж. Народны касцюм Чачэрска і ваколіц: Канец XIX — сярэдзіна XX стст.
Раманюк М., Ліцвінка В., Раговіч У. Песні і строі Піншчыны. Слонім, 1994.
М.Ф.Раманюк.
Да арт. Адзенне. Партрэт Лізаветы Соф’і Радзівіл. Невядомы мастак. 1-я пал. 17 ст.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пе́рад 1, ‑у,
1. Пярэдняя частка чаго‑н.;
2. Тое, што і перадок (у 2 знач.).
3.
пе́рад 2,
Спалучэнне з прыназоўнікам «перад» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца для вызначэння месца на невялікай адлегласці наперадзе каго‑, чаго‑н.
Аб’ектныя адносіны
2. Ужываецца пры вызначэнні асобы ці прадмета, якія знаходзяцца насупраць каго‑, чаго‑н. і да якіх накіроўваецца чыя‑н. увага або якое‑н. дзеянне.
3. Ужываецца для абазначэння непасрэднай блізкасці адносін да каго‑н., якога‑н. факта, з’явы.
4. У прысутнасці каго‑, чаго‑н. і адначасова дзеля яго.
5. Ужываецца пры вызначэнні асобы або прадмета, у адносінах да якіх выяўляецца якая‑н. прымета, стан ці пачуццё.
6. У параўнанні з кім‑, чым‑н.
Часавыя адносіны
7. Ужываецца для вызначэння падзеі або моманту, за некаторы час да якіх што‑н. адбываецца.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сабра́цца, збяруся, збярэшся, збярэцца; збяромся, зберацеся;
1. Сысціся, з’ехацца ў адно месца.
2. Дайсці да якой‑н. колькасці, да якога‑н. ліку.
3. Паступова накапіцца ў адным месцы, у адных руках.
4. Адвольна назбірацца ў якой‑н. колькасці (пра вадкасць, пару і пад.).
5. Набухнуць (пра пупышкі дрэў, кветак).
6. Падрыхтаваць усё неабходнае ў дарогу.
7.
8. Стуліцца, як быццам зрабіцца меншым.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прайсці́, прайду, пройдзеш, пройдзе;
1. Ступаючы, перамясціцца.
2.
3. Выпасці (пра ападкі).
4. Пралезці, прасунуцца праз што‑н.
5. Пралегчы, працягнуцца ў якім‑н. напрамку (пра дарогу, тунель і пад.).
6. Аказацца прынятым, залічаным у выніку галасавання, адбору і пад.
7.
8.
9.
10. Адбыцца, закончыцца з якім‑н. вынікам.
11. Мінуць, адысці ў мінулае (пра час, падзеі і пад.).
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нага́, ‑і,
1. Адна з дзвюх ніжніх канечнасцей чалавека.
2. Апора, ніжняя частка мэблі, пабудовы, механізма.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́лькі,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры,
Спалучэнне з прыназоўнікам «пры» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца для ўказання на непасрэдную блізкасць ад якога‑н. месца.
2. Ужываецца для ўказання на прадмет, установу ці арганізацыю, якія ўключаюць у свой склад што‑н. дапаможнае, падсобнае.
3. Ужываецца для ўказання на месца, установу і пад., дзе хто‑н. займае якое‑н. службовае становішча або дзе што‑н. адбываецца.
Часавыя адносіны
4. Ужываецца для ўказання на падзею ці з’яву, у момант якой адбываецца што‑н.
5. Ужываецца для ўказання на эпоху, перыяд, час, на працягу якіх што‑н. адбываецца, здзяйсняецца.
Аб’ектныя адносіны
6. Ужываецца для ўказання на прадмет, які знаходзіцца ў наяўнасці, які ёсць у каго‑н.
7.
8. Ужываецца для ўказання на асобу, у якой хто‑н. знаходзіцца, жыве.
Акалічнасныя адносіны
9. Ужываецца для ўказання на якую‑н. з’яву, акалічнасць, якія суправаджаюць што‑н.
10. Ужываецца для ўказання на асобу ці калектыў, у прысутнасці якіх што‑н. адбываецца.
11. Ужываецца для ўказання на стан, у якім хто‑, што‑н. знаходзіцца.
Прычынныя адносіны
12. Ужываецца для ўказання на прычыну, падставу чаго‑н.
13. Ужываецца для ўказання на наяўнасць якіх‑н. уласцівасцей, якасцей і пад., якія выклікаюць што‑н., з’яўляюцца прычынай чаго‑н. або падставай для чаго‑н.
Умоўныя адносіны
14. Ужываецца для ўказання на падзею, факт або абставіны, якія з’яўляюцца ўмовай для ажыццяўлення чаго‑н.
Уступальныя адносіны
15. Ужываецца для ўказання на прадмет або абставіны, нягледзячы на якія што‑н. існуе, адбываецца.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чо́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае колер сажы, вугалю, самы цёмны з усіх колераў;
2. Цёмны, больш цёмны, чым звычайна.
3.
4. Некваліфікаваны, які не патрабуе пэўных ведаў і навыкаў, звычайна фізічна цяжкі і брудны (пра чарнавую работу і пад.).
5. Не галоўны, не цэнтральны, не парадны, які выкарыстоўваецца для штодзённых патрэб (пра дзверы, ход, уваход і пад.).
6.
7.
8.
9.
10. Які ў дарэвалюцыйныя часы адносіўся да ніжэйшых слаёў грамадства, да простага народа.
11.
12. Паводле забабонных уяўленняў — чарадзейны, звязаны з нячыстай сілай.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сі́ла, ‑ы,
1. Здольнасць жывых істот напружаннем мышц рабіць фізічныя рухі, дзеянні; фізічная энергія чалавека, жывёліны.
2. Здольнасць чалавека да духоўнай дзейнасці, да праяўлення сваіх разумовых ці душэўных уласцівасцей (волі, розуму, характару і пад.).
3. Энергія, здольная выконваць якую‑н. работу, выводзіць цела, матэрыю са стану спакою або змяняць кірунак, хуткасць руху.
4. Прававая дзейнасць; правамоцтва.
5. Улада, магутнасць.
6.
7. Ступень праяўлення чаго‑н.; інтэнсіўнасць, напружанасць.
8. Тое, што вымушае каго‑н. дзейнічаць так ці інакш.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)