узбі́ць, узаб’ю, узаб’еш, узаб’е; узаб’ём, узаб’яце; заг. узбі; зак., што.

1. Набіць што‑н. на паверхню чаго‑н.; пасадзіць, накалоць на што‑н. вострае. Узбіць абруч на бочку. Узбіць вілкі на вожаг. □ Таня выпіла разам з усімі, сціпла выцерла губы кончыкам хусткі, а потым узбіла на відэлец кавалак селядца і скрылёк цыбулі і .. пачала есці. Новікаў.

2. Разм. Надзець, насунуць на што‑н. зверху. Узбіць акуляры на нос. Узбіць шапку на патыліцу.

3. Разм. З цяжкасцю надзець што‑н. вузкае, цеснае. Ледзь узбіў паліто на плечы.

4. Ударамі ўзрыхліць, зрабіць больш мяккім, пышным. Узбіць зямлю капытамі. Узбіць падушкі. Узбіць прычоску. □ Селянін рухава патрусіў да сваіх саней, узбіў салому, паклаў чамаданы. Колас. Цвёрды грунт узбілі ломам. Кляўко. // Ударамі ўзняць у паветра. Неўзабаве першыя халодныя кроплі дажджу цяжка ўпалі на зямлю і ўзбілі на дарозе пыл. Дайліда. // Успеніць што‑н. Узбіць мыльную пену.

5. Разм. Разбіць яйцо на скавараду, патэльню.

6. Разм. Паставіць, палажыць, павесіць што‑н. на вельмі высокае, нязручнае месца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уці́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.

1. Націскаючы з сілай, прымусіць паглыбіцца, увайсці ў глыб, унутр чаго‑н. Уціснуць корак у бутэльку. □ Неўзабаве важкія машыны так уціснулі ў гразь бярвенні, што іх не стала відаць. Мележ.

2. З намаганнем умясціць у што‑н. цеснае, запоўненае; увапхнуць. — Я, здаецца, не ў час прыйшоў, — разгублена прамовіў Лабановіч. — Нічога, нічога, — сказала жанчына.. Яна ўзяла паліто і ўціснула яго між адзежы, ужо вісеўшай на вешалцы. Колас. Людскі натоўп абхапіў мяне, узняў на прыступкі і ўціснуў у вагон. Ус. // перан. Падаць вялікі змест твора ў сціслай форме. З’яву такога парадку, як паэзія Купалы, з’яву, якая па-мастацку адлюстроўвае цэлую гістарычную эпоху ў жыцці народа, цяжка ды, бадай, і немагчыма ўціснуць у рамкі пэўнага літаратурнага стылю, скажам, рэалізму або рамантызму. Навуменка.

3. Абвязваючы што‑н., зменшыць у аб’ёме. Жніво. Смуга над плёсам. Воз снапоў Уціснуў дзед вяроўкаю тугою. Пысін.

4. Уцягнуць, увабраць унутр. Уціснуць галаву ў плечы. □ Дзяўчына скурчылася ў кутку, уціснула галаву, засланіла рукамі свой твар і пачала чакаць смерці. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памага́ць, памагчы́ разм hélfen* vi, (каму-н D, у чым-н bei D, чым-н mit D);

нішто́ не памо́жа es hilft (álles) nicnts;

памага́ць надзе́ць паліто́ in den Mántel hélfen* (каму-н D); Hílfe léisten [bríngen*] (каму-н D); béistehen* vi (каму-н D, чым-н mit D у чым-н in D);

ён памага́е мне сло́вамі і спра́вамі er steht mir mit Rat und Tat beiпама́да ж Pomáde f -, -n;

губна́я памага́ць Líppenstift m -(e)s, -e

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

верх м

1. (верхняя частка) óberer Teil, Óberteil m -(e)s, -e; óberes Stóckwerk (у дома); Verdéck n -(e)s, -e (у аўтамашыны);

адкідны́ верх Kláppverdeck n;

раскладны́ верх Schíebedach n -(e)s, -dächer;

2. (паліто і г. д) Áußenseite f -;

3. (матэрыі) réchte Séite;

4. (вышэйшая ступень) Gípfel m -s, -, Höhepunkt m -(e)s, -e, Spítze f -, -n;

верх даскана́ласці Múster der Vollkómmenheit;

узя́ць [атрыма́ць] верх die Óberhand gewínnen* (над кім-н, чым-н über A)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

зве́рху

1. нареч., в разн. знач. све́рху; (с наружной стороны — ещё) снару́жи;

з., на кні́гах, ляжа́ла папе́ра — све́рху, на кни́гах, лежа́ла бума́га;

ма́сла сапсава́лася то́лькі з. — ма́сло испо́ртилось то́лько све́рху (снару́жи);

з. пасы́палася лі́сце — све́рху посы́пались ли́стья;

дырэкты́ва з. — директи́ва све́рху;

2. в знач. предлога пове́рх; сверх;

апрану́ць плашч з. паліто́ — наде́ть плащ пове́рх (сверх) пальто́;

◊ глядзе́ць (на каго) з. ўніз — смотре́ть (на кого) све́рху вниз

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

снять сов.

1. в разн. знач. зняць, мног. пазніма́ць;

снять карти́ну со стены́ зняць карці́ну са сцяны́;

снять сли́вки с молока́ зняць вяршкі́ з малака́;

снять пальто́ зняць паліто́;

снять ша́пки зняць (пазніма́ць) ша́пкі;

снять вопро́с с пове́стки дня зняць пыта́нне з пара́дку дня;

2. (кожу, шкуру) зняць, мног. пазніма́ць, злупі́ць, мног. пазлу́пліваць, садра́ць, здзе́рці, мног. паздзіра́ць;

3. (взять в наём) наня́ць;

◊

го́лову снять галаву́ зняць;

как руко́й сняло́ як руко́й зняло́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

холо́дный в разн. знач. хало́дны;

холо́дная пого́да хало́днае надво́р’е;

холо́дный по́яс геогр. хало́дны по́яс;

холо́дное блю́до хало́дная стра́ва;

поста́вить в холо́дное ме́сто паста́віць у хало́днае ме́сца;

холо́дный пот хало́дны пот;

холо́дное пальто́ хало́днае паліто́;

холо́дные кра́ски хало́дныя фа́рбы;

оказа́ть холо́дный приём аказа́ць хало́дны прыём;

холо́дная клёпка, прока́тка техн. хало́дная клёпка, прака́тка;

холо́дное ору́жие хало́дная збро́я;

холо́дная война́ хало́дная вайна́;

◊

холо́дный сапо́жник хало́дны шаве́ц;

холо́дное се́рдце хало́днае сэ́рца;

покры́ться холо́дным по́том пакры́цца хало́дным по́там.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

вы́рабіць сов.

1. вы́работать, произвести́, изгото́вить, вы́пустить;

заво́д ~біў мно́га аўтамашы́н — заво́д вы́пустил мно́го автомаши́н;

2. тех. (кожу) вы́делать, вы́дубить, продуби́ть;

3. (сделать определённое количество работы) вы́работать;

4. (землю) обрабо́тать, возде́лать;

в. уча́стак зямлі́ — обрабо́тать (возде́лать) уча́сток земли́;

5. смастери́ть;

6. разг. испа́чкать, изма́зать, отде́лать;

в. паліто́ — испа́чкать (изма́зать, отде́лать) пальто́;

7. горн. вы́работать, разрабо́тать;

в. ша́хту — вы́работать (разрабо́тать) ша́хту;

8. (придать законченный вид) отде́лать;

в. шкату́лку — отде́лать шкату́лку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

адарва́ць сов.

1. в разн. знач. оторва́ть; (резким движением — ещё) оборва́ть;

а. кава́лак ні́ткі — оторва́ть кусо́к ни́тки;

а. ве́шалку ў паліто́ — оборва́ть ве́шалку в пальто́;

а. ад рабо́ты — оторва́ть от рабо́ты;

2. (насильственным путём часть территории) оторва́ть, отто́ргнуть;

а. захо́днюю ча́стку краі́ны — отто́ргнуть за́падную часть страны́;

◊ з рука́мі а. — с рука́ми оторва́ть;

гніло́му цяля́ці хваста́ не адарве́ — погов. ти́ше воды́, ни́же травы́;

вачэ́й не а. — глаз не оторва́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пазбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. Збіць, прымусіць адваліцца ўсё, многае. Пазбіваць яблыкі.

2. Паваліць, прымусіць упасці ўсіх, многіх. Пазбіваць людзей з ног. // Падстрэліўшы, прымусіць упасці ўсё, многае або ўсіх, многіх. Пазбіваць самалёты. Пазбіваць качак.

3. Ударам, рэзкім рухам зрушыць з належнага месца, адцясніць адкуль‑н. усё, многае або ўсіх, многіх. Пазбіваць прыцэлы ў кулямётаў. // Збіць з дарогі, правільнага напрамку ўсіх, многіх. Пазбіваць людзей з правільнага курсу.

4. Моцна пабіць, знявечыць пабоямі ўсіх, многіх. [Рыльскі:] — Ці не ведаеце, браткі, што гэта за ён такі быў у чорным паліто, што цераз яго ласку людзей пазбівалі? Чорны.

5. Сапсаваць ударамі, зрабіць нягодным усё, многае. Пазбіваць капыты. □ — Не знайшлі нідзе работы, — так яны [старэйшыя браты] бацькам гавораць, — пазбівалі толькі боты, каштавалі многа гора... Дубоўка. // Абадраць скуру, кару і пад. у многіх месцах. Пазбіваць калені. □ Пакуль [дзяўчаты] прыйшлі на станцыю, ногі пазбівалі. Баранавых. На голым і шэрым, як сум, алешніку пачынаюць чырванець раны — там, дзе крыгі пазбівалі маладую крохкую кару. Адамчык.

6. Збіваючы, прымацаваць адно да другога ўсё, многае.

7. Зблытаць, зваліць усё, многае. Пазбіваць воўну.

•••

Пазбіваць рогі — тое, што і абламаць рогі (гл. абламаць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)