АРЫСА́БА
(Orizaba),
Сітлальтэпетль, дзеючы вулкан у Мексіцы. На паўднёва-ўсходняй ускраіне Мексіканскага нагор’я, у Папярочнай Вулканічнай Сьеры Кардыльераў. Правільны конус Арысабы вышынёй каля 5700 м (самы высокі пункт краіны), складзены з андэзітаў і базальтаў. На схілах да 4000 м лясы, вышэй — альпійскія лугі, з 4500 м — вечныя снягі. Арысаба — частка нацыянальнага парку Піка-дэ-Арысаба (плошча 19,7 тысяч га, заснаваны ў 1936).
т. 2, с. 7
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́ТАМНА-АБСАРБЦЫ́ЙНЫ АНА́ЛІЗ,
метад элементнага аналізу і даследавання ўласцівасцяў рэчываў па атамных спектрах паглынання. Заснаваны на прапусканні праз атамізаванае рэчыва бачнага або УФ-выпрамянення і рэгістрацыі спектраў. Выкарыстоўваецца для вызначэння каля 70 хім. элементаў у вадзе, глебе, прадуктах жыццядзейнасці арганізма, нафце, мінералах, сплавах і інш. аб’ектах, для вымярэння некаторых фіз. і фіз.-хім. велічыняў.
Літ.:
Брицке М.Э. Атомно-абсорбционный спектрохимический анализ. М., 1982.
т. 2, с. 67
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АФІ́ННАЯ ХРАМАТАГРА́ФІЯ,
метад раздзялення і ачысткі біялагічна актыўных рэчываў. Заснаваны на іх спецыфічным (адпаведна біял. функцыі) узаемадзеянні з лігандамі, якія звязаны з носьбітам кавалентнай сувяззю. Выкарыстоўваецца ў навук. даследаваннях для вылучэння ферментаў, антыцелаў, антыгенаў, гармонаў, вірусаў, клетак і вывучэння механізму іх дзеяння, а таксама ў медыцыне пры біяхім. аналізе. Гл. таксама Храматаграфія.
Літ.:
Туркова Я. Аффинная хроматография: Пер. с англ. М., 1980.
т. 2, с. 133
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГА́МА-ДЭФЕКТАСКАПІ́Я,
метад неразбуральнага кантролю якасці вырабаў пры прасвечванні іх гама-выпрамяненнем. Заснаваны на залежнасці паглынання пранікальнага выпрамянення ад структуры матэрыялу. Дазваляе выявіць унутр. будову, наяўнасць, канфігурацыю і каардынаты дэфектаў у вырабах таўшчынёй да 250 мм. Вымярэнні праводзяць фотарадыеграфічным (найб. пашыраны), іанізацыйным, тэлевізійным і інш. метадамі. Выкарыстоўваецца ў судна- і авіябудаванні, металургіі, на буд-ве нафта- і газаправодаў і інш. Гл. таксама Дэфектаскапія.
т. 5, с. 9
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хары́зма
(гр. charisma = міласць, боскі дар)
1) выключная адоранасць (аб святых);
2) высокі аўтарытэт, заснаваны на ўменні падначальваць іншых сваёй волі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
тані́чны 1, ‑ая, ‑ае.
Заснаваны на захаванні пэўнай колькасці націскаў у радку пры адвольнай колькасці ненаціскных складоў паміж націскнымі. Танічная сістэма вершаскладання. □ Верш Шаўчэнкі, як заўважае аўтар, гэта не што іншае, як танічны верш з двума моцнымі акцэнтамі ў кожным радку. Рагойша.
[Ад грэч. tonos — павышэнне голасу, тону, націску ў слове.]
тані́чны 2, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да тонусу арганізма, асобных яго органаў. Танічны рэфлекс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электро́нны 1, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да электрона 1; які складаецца з электронаў. Электронны прамень. Электронны паток. Электронная тэорыя.
2. Заснаваны на выкарыстанні ўласцівасцей электрона. Электронны мікраскоп.
•••
Электронная лямпа гл. лямпа.
электро́нны 2, ‑ая, ‑ае.
Зроблены з электрону 2 (у 1 знач.), з электронам.
•••
Электронная бомба — запальная бомба, у якой тэрмітнай масай з’яўляецца электрон 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асацыяты́ўны
(ад лац. associare = далучаць)
заснаваны на сувязі, калі ідэя, уяўленне ўзнікае ў памяці дзякуючы падабенству, сумежнасці або процілегласці з іншай ідэяй, уяўленнем.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
аўтарыта́рны
(фр. autoritaire = уладны, ад лац. auctoritas = улада)
1) заснаваны на безагаворачным падпарадкаванні ўладзе (напр. а. рэжым);
2) які імкнецца ўмацаваць сваю ўладу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
геады́метр
(ад геа- + гр. daio = раздзяляю + -метр)
прыбор для вымярэння адлегласці, заснаваны на вымярэнні часу праходжання светлавога імпульсу 2 ад прыбора да аб’екта.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)