сало́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Памяшканне для дэманстрацыі тавараў і пад., а таксама крама для продажу прадметаў гандлю, мастацкіх вырабаў і твораў мастацтва або атэлье, цырульня і пад., дзе заказы выконваюцца па-майстэрску.
Мастацкі с.
С. жаночага адзення.
С.-цырульня.
2. Парадная гасціная або зала для прыёму гасцей у багатым доме (уст.), а таксама агульная гасціная ў атэлі, гасцініцы.
3. Літаратурны або грамадска-палітычны гурток з вядомых асоб арыстакратычнага асяроддзя, якія збіраліся ў доме якой-н. прыватнай асобы (уст.).
4. Унутранае памяшканне аўтобуса, самалёта, цеплахода для пасажыраў, а таксама зала для чакання ў цырульні, атэлье і пад.
|| прым. сало́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
БІЯТЫ́ЧНАЕ АСЯРО́ДДЗЕ,
сілы, з’явы, аб’екты прыроды, якія абавязаны сваім паходжаннем жыццядзейнасці існуючых арганізмаў; частка прыроднага асяроддзя. Для эндапаразітаў і некаторых мікраарганізмаў біятычнага асяроддзя — унутранае асяроддзе арганізма-гаспадара. Біятычнае асяроддзе праяўляецца ва ўзаемным уплыве арганізмаў розных відаў у самых разнастайных формах. Адны з іх могуць быць асяроддзем існавання для іншых (напр., гаспадар для паразіта), садзейнічаць размнажэнню (напр., насякомыя-апыляльнікі для кветкавых раслін), служыць кормам (напр., ахвяра для драпежніка, травяністыя расліны для капытных), аказваць хім., мех. і інш. ўздзеянне. Гл. Абіятычнае асяроддзе.
т. 3, с. 179
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
вну́тренний в разн. знач. уну́траны;
вну́тренний смысл уну́траны сэнс;
вну́тренняя поли́тика уну́траная палі́тыка;
вну́тренние боле́зни мед. уну́траныя хваро́бы;
вну́тренний карма́н уну́траная кішэ́нь;
вну́тренняя секре́ция физиол. уну́траная сакрэ́цыя;
вну́треннее у́хо анат. уну́транае ву́ха;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
і́мпульс
(лац. impulsus = удар, штуршок)
1) унутранае пабуджэнне, штуршок да дзеяння (напр. і. да творчасці);
2) мера руху і сілы;
электрычны і. — імгненны адзінкавы скачок току або напружання ў электрычным ланцугу;
нервовы і. — хваля ўзбуджэнняў, якая распаўсюджваецца па нервовай сістэме.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
інсты́нкт
(лац. instincus = пабуджэнне)
1) прыроджаная здольнасць жывёльных арганізмаў рабіць бессвядомыя мэтанакіраваныя дзеянні ў адказ на знешнія або ўнутраныя раздражненні (напр. і. самазахавання);
2) перан. неўсвядомленая цяга, пачуццё (напр. мацярынскі і.);
3) перан. унутранае чуццё, прадчуванне чаго-н. (напр. і. страху).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дыктава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., што.
1. Вымаўляць, зачытваць што‑н. уголас з тым, каб слухачы (слухач) запісвалі. Дыктаваць тэкст пісьма машыністцы. □ — Я не хутка дыктую, вы паспяваеце запісваць? Краўчанка.
2. Загадваць, прадпісваць што‑н. для безагаворачнага выканання. Дыктаваць сваю волю. □ Укалола .. [Ельскага] графская пыха, што не можа дыктаваць .. ён, афіцэр, пан, шляхціц. Пестрак. // перан. Падказваць, пераконваць. Сам розум дыктаваў даць гэту паркалёвую хустку Марылі: ёй не прыйшлося мануфактуры, а хустка гэтая аставалася. Чорны. Ехаў Юрка дамоў з намерам правесці канікулы на беразе рэчкі. Аднак нейкая маўклівая праца розуму, унутранае пачуццё дыктавала зусім іншае. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раздво́ены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад раздвоіць.
2. у знач. прым. Такі, які раздвоіўся; раздзелены надвае, на дзве часткі. [Заяц] неяк смешна кратаў раздвоенай губой, насцярожана стрыгучы вушамі. Шахавец. [Валодзя] спыніўся, каб крыху перадыхнуць, і раптам заўважыў на зямлі шырокі раздвоены след нейкай жывёлы. Ваданосаў.
3. перан.; у знач. прым. Які страціў цэльнасць, унутранае адзінства. Аб Аляксандру Іванавічу пайшла тая раздвоеная слава, калі адны цікавіліся больш яго храбрым мінулым, а другія — яго цяперашнімі паводзінамі. Пестрак. Так з раздвоеным пачуццём і пайшлі ад Іванова. Верыць ці не верыць? Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інсты́нкт
(лац. instinctus = пабуджэнне)
1) прыроджаная здольнасць жывёльных арганізмаў рабіць бессвядомыя мэтанакіраваныя дзеянні па непасрэднаму пабуджэнню (напр. і. самазахавання);
2) перан. неўсвядомленая цяга, пачуццё (напр. мацярынскі і.);
3) перан. унутранае чуццё, прадчуванне чаго-н. (напр. і. страху).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ВУ́ХА,
орган слыху і раўнавагі ў чалавека і пазваночных жывёл; частка слыхавога апарата. У чалавека і большасці сучасных відаў пазваночных падзяляецца на вонкавае, сярэдняе і ўнутранае вуха (у кітападобных, ластаногіх, у рыючых жывёл, якія жывуць у тоўшчы глебы, у дарослых птушак, некаторых земнаводных і рэптылій адзначаецца рэдукцыя вонкавага, а ў шэрагу відаў і сярэдняга вуха). Вонкавае вуха (вушная ракавіна і вонкавы слыхавы праход) перадае ваганні паветра на барабанную перапонку.
Зачаткі яго ёсць у кракадзілаў, найб. складаную форму яно набыло ў млекакормячых. Сярэдняе вуха знаходзіцца ў скроневай косці за барабаннай перапонкай, уключае барабанную поласць, комплекс слыхавых костачак (малаточак, кавадлачка, стрэмечка ў млекакормячых, слупок — у амфібій, рэптылій і птушак), злучана з вонкавым асяроддзем (праз глотку) еўстахіевай трубой. Перадае гукавыя ваганні з барабаннай перапонкі на авальнае акенца ўнутранага вуха і ахоўвае яго ад перагрузак, узмацняе гукавыя частоты на аснове з’яў рэзанансу. Унутранае вуха размешчана ў тоўшчы скроневай косці, складаецца з перапончатага (сістэма злучаных паміж сабой і запоўненых эндалімфай танкасценных поласцей — мяшочкаў і праток) і касцявога (пераддзвер’е, паўкружныя каналы, улітка, запоўненыя перылімфай) лабірынтаў. Унутранае вуха ўключае т.зв. кортыеў орган, да слыхавых клетак якога падыходзяць канцы слыхавых нерваў, слыхавую частку (улітка) і вестыбулярны апарат. Вушная ракавіна, вонкавы слыхавы праход, барабанная перапонка, слыхавыя костачкі і лабірынтавая вадкасць складаюць гукаправодны апарат вуха, кортыеў орган, слыхавыя клеткі і нервы — гукаўспрымальную частку, вестыбулярны апарат — орган раўнавагі. Аналіз інфармацыі, якую атрымала вуха, адбываецца ў нерв. цэнтрах стваловай і коркавай частак мозга.
А.С.Леанцюк.
т. 4, с. 296
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сало́н
(фр. salon)
1) зала спецыяльнага грамадскага прызначэння (для чакання, адпачынку, дэманстрацыі і продажу розных вырабаў, прыёму і абслугоўвання наведвальнікаў, заказчыкаў і інш.);
2) унутранае памяшканне для пасажыраў у аўтобусе, тралейбусе, на параходзе, самалёце;
3) парадная гасціная ў арыстакратычным доме, а таксама літаратурна-мастацкі або палітычны гурток, які збіраўся ў прыватным доме.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)