ГАНДЗІ́ЗМ,
сацыяльна-паліт. і філас.-этычнае вучэнне ў Індыі. Узнік у 1920—40-я г. ў перыяд уздыму нац.-вызв. барацьбы. Назва паходзіць ад імя яго заснавальніка М.К.Гандзі. Гал. прынцып гандзізму — пераадоленне каланіяльнага прыгнечання дзейнай сілай духоўна-маральнага ўдасканалення і ўзвышэння прыгнечаных над прыгнятальнікамі, ці актыўнага, мэтанакіраванага ненасілля. Прадугледжвалася схіленне да антыкаланіяльнай барацьбы ўсяго насельніцтва Індыі незалежна ад каставых, расавых, этнічных, рэліг. і інш. адрозненняў. Устаноўка на актыўнае ненасілле ажыццяўлялася ў форме несупрацоўніцтва з каланіяльнай адміністрацыяй (адмова ад атрымання ганаровых тытулаў і званняў, байкот каланіяльнай палітыкі і інш.), грамадз. непакорнасць (нявыплата падаткаў, спыненне дзелавой актыўнасці). Грамадскі ідэал гандзізму — грамадства без эксплуатацыі і прыгнечання чалавека чалавекам, дзе кожнаму індывіду дадзена магчымасць сцвярджаць і адстойваць свае правы. Ідэалізуюцца праца ў яе простых формах, патрыярхальныя адносіны паміж грамадскімі групамі (класавы мір, апека багатых над беднымі). Гандзізму ўласціва рэзкая крытыка тэхн. цывілізацыі. У час барацьбы Індыі за незалежнасць гандзізм быў ідэалагічнай асновай пераадолення вынікаў каланіяльнага панавання Англіі, антыфеад. і прагрэс. пераўтварэння грамадскага жыцця, барацьбы супраць сепаратызму і кансалідацыі індыйскай нац. дзяржаўнасці, умацавання Індыі ў свеце. Асн. палажэнні вучэння гандзізму сталі афіц. ідэалогіяй партыі Індыйскі нацыянальны кангрэс.
Літ.:
Намбудирипад Е.М. Махатма Ганди и гандизм: Пер. с англ. М., 1960;
Мартышин О.В. Политические взгляды М.К.Ганди. М., 1970;
Литман А.Д. Современная индийская философия. М., 1985.
В.І.Боўш.
т. 5, с. 23
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
побужде́ние ср.
1. (действие) прымушэ́нне, -ння ср., прыму́с, -су м.; падахво́чванне, -ння ср., заахво́чванне, -ння ср.; схіле́нне, -ння ср.; стымулява́нне, -ння ср.;
побужде́ние к де́йствию прымушэ́нне (прыму́с) да дзе́яння; см. побужда́ть;
2. (побудительная причина — намерение) наме́р, -ру м.; (желание) жада́нне, -ння ср.; (соображение) меркава́нне, -ння ср.; (мотив) маты́ў, -ты́ву м.; (склонность) нахі́л, -лу м.; (стимул) сты́мул, -лу м.; (импульс) і́мпульс, -су м.; (охота) ахво́та, -ты ж.; (влечение) ця́га, -гі ж.; (стремление) імкне́нне, -ння ср.;
из коры́стных побужде́ний з кары́слівых меркава́нняў;
по со́бственному побужде́нию па ўла́сным наме́ры (жада́нні), па ўла́снай ахво́це;
есте́ственное побужде́ние прыро́дны і́мпульс, натура́льнае імкне́нне;
сле́довать побужде́нию се́рдца рабі́ць, як ка́жа (падка́звае) сэ́рца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
обраще́ние ср.
1. (действие) пераваро́чванне, -ння ср. (у каго); ператварэ́нне, -ння ср. (у што);
обраще́ние просто́й дро́би в десяти́чную мат. ператварэ́нне про́стага дро́бу ў дзесятко́вы;
2. (действие) пераваро́чванне, -ння ср. (у што); схіле́нне, -ння ср. (да чаго); см. обрати́ть 1, 3, обраща́ть 1, 4;
3. пераваро́чванне, -ння ср. (у каго); ператварэ́нне, -ння ср. (у што); см. обрати́ться, обраща́ться 3;
4. (процесс оборота) эк. абарачэ́нне, -ння ср.; (оборот) абаро́т, -ту м.;
де́нежное обраще́ние грашо́вы абаро́т (грашо́вае абарачэ́нне);
6. (обхождение) абыхо́джанне, -ння ср.; (поведение) паво́дзіны, -дзін ед. нет;
7. (пользование) абыхо́джанне, -ння ср. (з чым); карыста́нне, -ння ср. (чым);
неосторо́жное обраще́ние с огнём неасцяро́жнае абыхо́джанне з агнём;
8. (просьба, призыв) зваро́т, -ту м.; (документ) адо́зва, -вы ж.;
9. грам. зваро́так, -тка м.;
10. филос. абарачэ́нне, -ння ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)