Суда́чыць ’гаварыць, гаманіць’ (Сл. ПЗБ), ’абгаворваць’ (Сержп. Прымхі). Па лінгвагеаграфічных прычынах малаверагодна запазычанне з рус.суда́чить ’гаманіць, абмяркоўваць’; хутчэй ад *судакаць, суадносным з судзіць, гл.; параўн. рус.суда́каць ’тс’ (выводзіцца з суда́к ’дрэнны суддзя’, гл. Праабражэнскі, 2, 413; Фасмер, 3, 795).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Правава́цца ’судзіцца, мець цяжбу’ (Нас.; віл., Сл. ПЗБ), ’спрачацца, сварыцца’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), ’апраўдвацца’ (Шат.), правува́ты ’крыўдзіцца’ (Сл. Брэс.), ст.-бел.правоватися ’кіравацца прававымі нормамі, судзіць па закону’ (Ст.-бел. лексікон). Да пра́ва (гл.); першапачаткова ’дамагацца права’. Сюды ж прасова́ць ’кіраваць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Судзьба́ ’доля, лёс’ (Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС): sudźba bóża ’прадвызначэнне’ (Федар. 4), судзьба́ — працэсуальны назоўнік ад дзеяслова судзіць (слуц., Жыв. НС), ст.-бел.судба ’тс’: судбы судеи (Альтбаўэр). Параўн. старое ўкр.судьба́ ’доля’, рус.судьба́ ’лёс’, чэш.sudba ’прадвызначэнне, доля’, славен.sódba ’прысуд; меркаванне, думка’, старое ’лёс’, серб.-харв.судба ’тс’, балг.съдба́ ’тс’, макед.судба ’доля, лёс’, ст.-слав.сѫдьба ’прысуд; права, закон; рашэнне, пастанова’. Прасл.*sǫdьba — абстрактны назоўнік ад *sǫditi, гл. судзіць (Шустар-Шэўц, 1376; Скок, 3, 356; Бязлай, 3, 283). Існуе меркаванне, што гэта самастойныя ўтварэнні ў асобных славянскіх мовах, а значэнне ’лёс’ распаўсюдзілася пад уплывам рускай мовы. параўн. Махэк₂, 568; Русек, Этимология–2000–2002, 50.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
суди́тьнесов.
1.в разн. знач.судзі́ць;
суди́ть престу́пникасудзі́ць злачы́нцу;
суди́ть футбо́льный матчсудзі́ць футбо́льны матч;
2.(о ком, о чём) меркава́ць; разважа́ць; ду́маць; рабі́ць высно́ву, выво́дзіць;
суди́ть обо всём разважа́ць пра ўсё;
суди́ть по вне́шнему ви́ду о здоро́вье меркава́ць па во́нкавым (зне́шнім) вы́глядзе аб здаро́ўі;
суди́ть по направле́нию ве́тра о пого́де з напра́мку ве́тру рабі́ць вы́сно́ву аб надво́р’і;
суди́те са́ми мярку́йце са́мі;
су́дя по всему́ мярку́ючы па ўсім;
◊
суди́ть да ряди́ть разважа́ць ды меркава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
adjudicate
[əˈdʒu:dɪkeɪt]1.
v.t.
судзі́ць; ула́джваць спра́ву зго́дна з зако́нам
2.
v.i.
прыйма́ць пастано́ву
The court adjudicated on the case — Суд прыня́ў пастано́ву ў спра́ве
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дзіку́нства, ‑а, н.
1. Уласцівасць і стан дзікунскага; дзікасць. У Караліне меўся адбыцца сход сялян, які павінен быў вырашыць пытанне, ці жыць калектыўна, ці гібець у аднаасобніцкім дзікунстве.Сабаленка.
2. Паводзіны, учынкі дзікуна. — Вось яшчэ дзікунства! Да чалавека нельга зайсці. Выдумалі.Шамякін.Даведаўшыся, Загорскі пачаў судзіць сябе і забойцу. Так, гэтаму варварству і дзікунству няма апраўдання.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
judge2[dʒʌdʒ]v.
1. меркава́ць, лічы́ць;
judging by/from мярку́ючы па;
judging by what you say… мярку́ючы па ва́шых сло́вах…;
as far as I can judge нако́лькі я магу́ меркава́ць
2.судзі́ць, выно́сіць рашэ́нне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Caecus non judicat de colore
Сляпы не судзіць аб колеры.
Слепой не судит о цвете.
бел. Сляпой курыцы і жвір ‒ пшаніца.
рус. Слепой курице всё пшеница.
фр. Juger/parier de qch comme les aveugles des couleurs (Судить/говорить о чём-то, как слепые о цвете).
англ. Blind man can judge no colours (Слепой не может судить о цвете).
нем. Dem Armen schmeckt jegliches Brot (Бедняку вкусен всякий хлеб).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
мі́лаваць, ‑лую, ‑луеш, ‑луе; незак., каго.
1. Дараваць каму‑н. віну; шкадаваць. — Не забывайся, чалавеча, што я — войт, чалавек, упаўнаважаны судзіць і мілаваць...Бажко.
2.Уст. Выказваць увагу, любіць.
•••
Бог мілаваўгл. бог.
Няхай бог мілуегл. бог.
мілава́ць, ‑лу́ю, ‑лу́еш, ‑лу́е; незак., каго.
Песціць, галубіць; любіць. [Рыта] узяла ад маці Ларысу, у нейкім узбуджана-няўрымслівым настроі мілавала яе на вачах здзіўленага мужа.Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВО́ЙТАЎСКІ СУД,
мясцовы суд у гарадах ВКЛ. Войт, які ўзначальваў адміністрацыю горада, меў права і ўласнага суда. У грамаце 1390 на магдэбургскае права Брэсту ўпамінаецца толькі адна крыніца ўлады і суда — войт. У грамаце 1498 Полацку гаворыцца, што бурмістры і радцы не маглі судзіць без войта. Каралева Бона ў 1551 запатрабавала, каб у велікакняжацкіх гарадах суд. спрэчкі старосты разглядалі сумесна з гар. войтам. У многіх прыватнаўласніцкіх гарадах, дзе не было ўведзена магдэбургскае права, таксама дзейнічаў або войтаўскі суд, або войтаўска-лаўніцкі суд. Поруч з войтаўскім судом існаваў бурмістраўска-радзецкі суд.