Акно́ 1 (БРС, Касп.), вакно (Нас.), акно ’акно, вока’ (Дабр.), ст.-рус. окъно, рус. окно, укр. вікно, польск. okno, чэш. okno, славац. okno, в.-луж. wokno, н.-луж. hokno, серб.-харв. о̀кно (RHSJ, 8, 821), макед. окно. Хутчэй за ўсё прасл. okno — архаічны прыметнік на ‑no, утвораны ад назоўніка око. Гл. Мерынгер, IF, 16, 125–126, які прыводзіць іншыя індаеўрапейскія прыклады ўтварэння назвы акна ад назвы вока. Фактычна, калі выключыць няўстойлівыя метафары, толькі ў германскіх і славянскіх мовах акно называлася словам, вытворным ад вока (Бак., 469–470). Магчыма, прасл. okno ўзнікла як калька з гоц. augadaúrō (= ’вочныя дзверы’). Прасл. *okna dvьrь з наступным спрашчэннем і вызначэннем родавага паказчыка па зыходнаму назоўніку.

Акно́ 2 ’глыбокае месца ў балотных крыніцах, азёрах’ (КЭС), окна сольныя салёныя азёры’ (Гарб.), вокнішча ’небяспечнае месца ў возеры ці рацэ, што зацягвае ў глыбіню’ (Нас.). Рус. арх. окно ’глыбокае месца ў возеры’, укр. вікно, серб.-харв. о̀кно ’месца на багнах, якое не зарастае і не замярзае’. Усе гэтыя словы звязаны з прасл. oko ’глыбокае месца ў вадзе’ (гл. Безлай, SR, 5–8, 140–141; Ісачанка, Зб. Младэнаву, 313). Параўн. славац. morské oko, серб.-харв. о̏ко ’глыбокае месца ў вадзе’ і літ. ãkis, akatė̃ ’возера, палонка’. Гэта яшчэ балта-славянскае слова Махэк₂ (411–412) звязвае з лац. aqua ’вада’ і іншымі роднаснымі індаеўрапейскімі лексемамі. Не менш верагоднай застаецца сувязь з прасл. oko ’вока’. Параўн. арм. akn дзірка’, ст.-грэч. ὀπή ’адтуліна’ (Покарны, 775–777).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ско́к I (род. ско́ку) м.

1. (езда вскачь) скок;

ця́жкі с. каня́ — тяжёлый скок ло́шади;

2. разг. скачо́к, прыжо́к;

у два ~кі апыну́ўся ля акна́ — в два прыжка́ (скачка́) очути́лся у окна́

ско́к II в знач. сказ., разг. скок, прыг;

с. це́раз кана́ву — скок (прыг) че́рез кана́ву

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́скачыць сов.

1. вы́скочить, вы́прыгнуть;

в. з акна́ — вы́скочить (вы́прыгнуть) из окна́;

2. (выпасть) вы́скочить; вы́скользнуть;

~чыў зуб — вы́скочил зуб;

ні́тка ~чыла з іго́лкі — ни́тка вы́скочила (вы́скользнула) из иго́лки;

3. разг. (выбежать) вы́скочить; вы́лететь;

саба́ка ~чыў з-пад бра́мы — соба́ка вы́скочила из-под воро́т;

4. (о прыще) вскочи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

си́льно нареч., в разн. знач. мо́цна; (очень) ве́льмі, обл. ду́жа;

си́льно уда́рить кулако́м по́ столу мо́цна ўда́рыць кулако́м па стале́;

от окна́ си́льно ду́ет ад акна́ мо́цна (ве́льмі, ду́жа) дзьме;

си́льно ска́зано мо́цна сказа́на;

э́то изве́стие си́льно меня́ порази́ло гэ́та паведамле́нне мо́цна (ве́льмі, ду́жа) мяне́ ўра́зіла;

си́льно уста́ть мо́цна (ве́льмі, ду́жа) стамі́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скасі́ць I сов., часто безл. скоси́ть, перекоси́ть;

с. во́чы — скоси́ть глаза́;

во́кны ў гэ́тым пако́і ~сі́ла — безл. о́кна в э́той ко́мнате скоси́ло (перекоси́ло)

скасі́ць II сов.

1. скоси́ть;

с. сенажа́ць — скоси́ть луг;

2. перен. скоси́ть, срази́ть; (всех, многих) перекоси́ть;

ку́ля ~сі́ла яго́ — пу́ля скоси́ла (срази́ла) его́;

3. перен. (о болезни) свали́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

налете́ть сов.

1. в разн. знач. наляце́ць;

налете́л урага́н наляце́ў урага́н;

налете́ли му́хи наляце́лі му́хі;

налете́ть с кулака́ми наляце́ць з кулака́мі;

я́стреб налете́л на кур я́страб наляце́ў на курэ́й;

налете́ть на столб наляце́ць на слуп;

налете́ла ко́нница наляце́ла ко́нніца;

2. (осесть тонким слоем) наляце́ць, мног. паналята́ць;

на о́кна налете́ла пыль на во́кны наляце́ў пыл, на во́кны паналята́ла пы́лу.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́садзіць сов.

1. в разн. знач. вы́садить; (стекло, раму и т.п. — ещё) вы́шибить;

в. дэса́нт — вы́садить деса́нт;

в. з трамва́я — вы́садить из трамва́я;

в. раслі́ны з парніко́ў на гра́ды — вы́садить расте́ния из парнико́в на гря́ды;

в. ра́му — вы́садить (вышиби́ть) ра́му;

2. обсади́ть;

в. даро́гу лі́памі — обсади́ть доро́гу ли́пами;

3. разг. вы́сунуть;

в. галаву́ з акна́ — вы́сунуть го́лову из окна́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

аса́джваць

I несов.

1. (крепко надевать на древко) наса́живать; (прикреплять к рукоятке — ещё) приса́живать;

2. (вставлять в оправу) оправля́ть, обрамля́ть;

3. (ставить косяки в окна, двери) устана́вливать;

1-3 см. асадзі́ць I

II несов.

1. в разн. знач. оса́живать;

2. разг. (ударом) сва́ливать;

1, 2 см. асадзі́ць II

III несов., воен. осажда́ть; см. асадзі́ць III

IV несов. (раствор) осажда́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

о́ба або́два, род. або́двух; (о мужчине и женщине вместе, а также о живых существах, относящихся в белорусском языке к ср.) або́е, род. абаі́х ж.;

о́ба ма́льчика або́два хло́пчыкі;

о́ба окна́ або́два акны́;

о́ба, и брат, и сестра́, у́чатся в одно́м институ́те або́е, і брат, і сястра́, ву́чацца ў адны́м інстыту́це;

о́ба ребёнка або́е дзе́ці;

◊

смотре́ть в о́ба а) глядзе́ць ва ўсе во́чы; б) (быть настороже) быць пі́льным.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

акно́ (мн. во́кны) ср., в разн. знач. окно́;

у на́шым пако́і два акны́ — в на́шей ко́мнате два окна́;

на акне́ стая́ць кве́ткі — на окне́ стоя́т цветы́;

а. ў жыццё — окно́ в жизнь;

а. памі́ж во́блакамі — окно́ ме́жду облака́ми;

а. памі́ж уро́камі — окно́ ме́жду уро́ками;

а. ў бало́це — окно́ в боло́те;

○ глухо́е а. — глухо́е окно́;

◊ не то́лькі све́ту, што ў акне́ — свет (не) кли́ном сошёлся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)