семіна́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.
Назва некаторых спецыяльных сярэдніх навучальных устаноў.
Настаўніцкая с. (для падрыхтоўкі настаўнікаў; уст.). Духоўная с. (для падрыхтоўкі святароў).
|| прым. семіна́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наста́ўніцкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да настаўніка (у 1 знач.). Настаўніцкі калектыў. Настаўніцкія кадры. □ Цяпер у Лабановіча ўжо трохі ёсць настаўніцкая практыка. Колас. // Прызначаны для настаўніка. Настаўніцкая газета. □ Я сядзеў на першай парце, якраз насупраць настаўніцкага століка. Хведаровіч.
2. у знач. наз. наста́ўніцкая, ‑ай, ж. Пакой у школе, дзе збіраюцца настаўнікі. Настаўнікі разышліся па класах, .. і Святлана засталася ў настаўніцкай адна. Шахавец.
3. Павучальны. Выціраючы хустачкай пот з твару, [Качура] гаварыў ужо салідным настаўніцкім тонам, выстукваючы алоўкам па стале. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наста́ўніцкі
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
наста́ўніцкі |
наста́ўніцкая |
наста́ўніцкае |
наста́ўніцкія |
| Р. |
наста́ўніцкага |
наста́ўніцкай
наста́ўніцкае |
наста́ўніцкага |
наста́ўніцкіх |
| Д. |
наста́ўніцкаму |
наста́ўніцкай |
наста́ўніцкаму |
наста́ўніцкім |
| В. |
наста́ўніцкі (неадуш.)
наста́ўніцкага (адуш.) |
наста́ўніцкую |
наста́ўніцкае |
наста́ўніцкія (неадуш.)
наста́ўніцкіх (адуш.) |
| Т. |
наста́ўніцкім |
наста́ўніцкай
наста́ўніцкаю |
наста́ўніцкім |
наста́ўніцкімі |
| М. |
наста́ўніцкім |
наста́ўніцкай |
наста́ўніцкім |
наста́ўніцкіх |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
семіна́рыя ж. семина́рия;
наста́ўніцкая с. — дорев. учи́тельская семина́рия;
духо́ўная с. — духо́вная семина́рия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
царко́ўна-наста́ўніцкі
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
царко́ўна-наста́ўніцкі |
царко́ўна-наста́ўніцкая |
царко́ўна-наста́ўніцкае |
царко́ўна-наста́ўніцкія |
| Р. |
царко́ўна-наста́ўніцкага |
царко́ўна-наста́ўніцкай
царко́ўна-наста́ўніцкае |
царко́ўна-наста́ўніцкага |
царко́ўна-наста́ўніцкіх |
| Д. |
царко́ўна-наста́ўніцкаму |
царко́ўна-наста́ўніцкай |
царко́ўна-наста́ўніцкаму |
царко́ўна-наста́ўніцкім |
| В. |
царко́ўна-наста́ўніцкі (неадуш.)
царко́ўна-наста́ўніцкага (адуш.) |
царко́ўна-наста́ўніцкую |
царко́ўна-наста́ўніцкае |
царко́ўна-наста́ўніцкія (неадуш.)
царко́ўна-наста́ўніцкіх (адуш.) |
| Т. |
царко́ўна-наста́ўніцкім |
царко́ўна-наста́ўніцкай
царко́ўна-наста́ўніцкаю |
царко́ўна-наста́ўніцкім |
царко́ўна-наста́ўніцкімі |
| М. |
царко́ўна-наста́ўніцкім |
царко́ўна-наста́ўніцкай |
царко́ўна-наста́ўніцкім |
царко́ўна-наста́ўніцкіх |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
недазво́лены, ‑ая, ‑ае.
1. Забаронены, недапушчальны. Турсевіч дагадваўся, што настаўніцкая моладзь, захапляючыся рэвалюцыйнай пнынню, збіраецца ўпотай для нейкай недазволенай справы. Колас.
2. у знач. наз. недазво́ленае, ‑ага, н. Тое, што недазволена. Лёня адчуваў, што Кастусь гаворыць правільна. Нельга рабіць недазволенае. І ўсё-такі ён паспрабаваў запярэчыць. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРУ́НЫ,
вёска ў Беларусі, у Ашмянскім раёне Гродзенскай вобласці. Цэнтр сельсавета і эксперым. базы «Баруны». За 21 км на ПдУ ад Ашмян, 222 км ад Гродна, 20 км ад чыг. ст. Багданаў. 524 ж., 178 двароў (1995). Сярэдняя школа, Дом культуры, камбінат быт. абслугоўвання, аддз. сувязі, касцёл.
У мінулым мястэчка Ашмянскага пав., адзін з цэнтраў уніяцтва. У 18 ст. ў Барунах пабудаваны Барунскі манастыр базыльян, пры якім у 1793 адкрыта школа. З 1795 у Рас. імперыі. У 1905 — 229 ж., 294 дзес. зямлі. Дзейнічала Барунская настаўніцкая семінарыя. З 1922 у складзе Польшчы. З 1939 у БССР. У Вял. Айч. вайну акупіраваны ням.-фаш. захопнікамі, дзейнічала антыфаш. група. Летам 1944 спалены.
т. 2, с. 322
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕЛАРУ́СКАЯ ШКО́ЛЬНАЯ РА́ДА ў Вільні, культурна-асветная арг-цыя ў 1920—21. Засн. ў студз. 1920 як філія Цэнтральнай беларускай школьнай рады. Старшыня — Ф.Умястоўскі, з восені 1920 М.Кахановіч, члены рады М.Гарэцкі, Я.Станкевіч, А.Луцкевіч, Б.Тарашкевіч і інш. Кіравала дзейнасцю бел. школ Вільні і Віленскага краю, стварала новыя школы і культ.-асв. гурткі. Працавала ў цесным кантакце з Беларускім нацыянальным камітэтам у Вільні. У канцы 1920 — пач. 1921 Беларуская школьная рада разам з бел. пададдзелам асветы пры ўрадзе «Сярэдняй Літвы» закладзена каля 200 бел. пач. школ, Барунская настаўніцкая семінарыя, арганізаваны бел. настаўніцкія курсы ў Вільні. Удзельнічала ў выданні падручнікаў для бел. школ, навуч. дапаможнікаў і інш. бел. л-ры. На яе аснове ў крас. 1921 створана Таварыства беларускай школы.
У.В.Ляхоўскі.
т. 2, с. 434
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
зго́дны, ‑ая, ‑ае; ‑дзён, ‑дна.
1. Які выражае, дае згоду (у 1 знач.) на што‑н. — А яны ўсе згодны? — перабіў Рыгора Мілоўскі. — Вядома, што згодны, а то чаго б яны пайшлі сюды? Галавач.
2. з кім-чым. Які прытрымліваецца з кім‑н. адной думкі, адных поглядаў; салідарны з кім‑, чым‑н. Праўда, з дзеверам дружаць — У іх доля адна, Згодзен ён быць за мужа. Ды не згодна яна. Непачаловіч. І хоць абодва хлапчукі былі ў душы згодны з Зінай, але ім не хацелася, каб гэтае дзеўчанё думала, што яны слухаюцца яе. Скрыпка.
3. Які супадае з чым‑н.; падобны, аднолькавы. Сведкі далі згодныя паказанні.
4. Дружны; аднадушны. Так абое яны [Іван і Джулія], зноў згодныя і прыхільныя, памалу пайшлі краем лугу. Быкаў. Не выстаяць бомбе ў змаганні з сям’ёю братэрскай, згоднай. Куляшоў.
5. Узгоднены, зладжаны. Патрэбна згодная, па выпрацаванаму плану, работа тысяч людзей, якая біла б у адзін пункт, а для гэтага трэба арганізацыя, у дадзеным выпадку настаўніцкая арганізацыя. Колас.
6. Стройны, гарманічны (пра музыку, спевы). — І крыжы на дол прыпалі І схінуўся верх лясоў І граць дзеду памагалі Хорам згодных галасоў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕЛАРУ́СКАЕ ТАВАРЫ́СТВА ДАПАМО́ГІ ПАЦЯРПЕ́ЛЫМ АД ВАЙНЫ́,
дабрачынная арг-цыя для дапамогі бежанцам 1-й сусв. вайны. Існавала ў 1915 — сярэдзіне 1920-х г. у Вільні. Т-ва арганізоўвала пункты харчавання, сталовыя, інтэрнаты, аказвала мед. дапамогу бежанцам. Сродкі складаліся з членскіх узносаў, ахвяраванняў, прыбыткаў з дабрачынных мерапрыемстваў. Адкрыла аддзелы ў Мінску, Дзісне, Вілейцы, Друскеніках, Полацку. Гуртавала вакол сябе дзеячаў бел. нац. руху, набыло значэнне прадстаўніка нац. інтарэсаў бел. насельніцтва. Займалася культ.-асв. працай. Пры ім была створана школьная камісія, якая арганізоўвала бел. школьніцтва, настаўніцкія курсы. У канцы 1916 у мяст. Свіслач пачала працаваць бел. настаўніцкая семінарыя. На курсах і ў семінарыі выкладалі А. і І.Луцкевічы, В.Ластоўскі, А.Пашкевіч (Цётка) і інш. З канца 1918 дзейнасць т-ва ў сувязі са складанай ваен. і паліт. сітуацыяй на Віленшчыне, адсутнасцю грошай пачала згортвацца, на пач. 1920-х г. зводзілася да ўтрымання дзіцячага прытулку ў Вільні. Звесткі пра функцыянаванне т-ва пасля 1925 не выяўлены.
А.М.Бабкоў, С.С.Рудовіч.
т. 2, с. 401
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)