на́мысел, ‑слу, м.
Тайны намер, задума (часцей адмоўнага характару). Знаць намысел ворага — сіла: Тады не налучыць бяда. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аканава́ць ’абяцаць, намеціць (= мець намер)’ (Касп.), магчыма, праславянскі архаізм. Тады да прасл. kaniti: серб.-харв. ка́нити ’мець намер’, балг. каня, макед. кани ’тс’. Параўн. яшчэ балг. каня ’запрашаць, прапанаваць’ макед. кани ’тс’ (Мартынаў, SlW, 62). Бернекер (1, 561) супастаўляе з лац. cōnor ’мець намер, намагацца’. Супраць Вальдэ-Гофман, 1, 262. Параўн. таксама Покарны, 564. Скок (2, 34) звязвае з прасл. konati, konъ (гл. канец). Неверагодна. Гл. канькаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зламы́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае на мэце злы намер, што‑н. нядобрае. [Карызна] ведаў пра выпадкі, калі некаторыя зламысныя калгаснікі, у душы зацятыя ворагі калектывізацыі, рабілі ўсялякія штукі, абы не здаваць у калгас сва[ёй] жывёлы. Зарэцкі.
2. Уст. Які заключае ў сабе злы намер; злачынны. Зламысны ўчынак. Зламысная змова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
szaleńczy
шалёны;
szaleńczy pomysł — шалёны замер (намер)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
цаля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак., у каго-што.
1. Старацца папасці ў цэль.
Ц. снежкай у сябра.
2. Пападаць, трапляць.
Кулі метка цалялі ў мішэнь.
3. перан. Мець намер заняць якое-н. месца, пасаду (разм.).
Ц. у начальнікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Паме́цца ’мець намер, жаданне, абяцаць’ (Бяльк.), ’падрадзіцца’ (Мат. Гом.). Да мець(ца) (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мява́цца ’мецца, мець намер’ (Нас.). З польск. mieuać się mieć się. Да мець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераду́маць, -аю, -аеш, -ае; зак.
1. Падумаўшы, змяніць намер.
Хацеў зайсці да знаёмага, але перадумаў.
2. што, пра што, аб чым і без дап. Падумаць пра многае або многа разоў.
Многа прыйшлося п. за апошні час.
|| незак. пераду́мваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нара́дка ’чары’ (чач., Жыв. сл.). Магчыма, да рад ’намер’ ці да рида ’работа’, параўн. нарабіць ’наваражыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інтэ́нцыя
(лац. intentio = імкненне)
намер, мэта, напрамак або накіраванасць свядомасці, волі, пачуцця на які-н. прадмет.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)