Ро́каш, ст.-бел. рокошъ ’бунт, мяцеж’ (XVI ст.). Відаць, праз ст.-польск. rokosz ’нарада, перамовы’, ’сейм, з’езд’, ’бунт’, якое з венг. Rákos ’поле ў Венгрыі, дзе адбываліся сходы сойму’ > ’(у Рэчы Паспалітай) узброенае выступленне, паўстанне шляхты супраць караля пад лозунгам абароны вольнасцей’, ’бунт, мяцеж’, ’шляхецкі з’езд, сеймік’ (SWO, 1980, 653).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Empörung

f -, -en

1) абурэ́нне

2) бунт, мяце́ж

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

rebellion [rɪˈbeljən] n.

1. (against) паўста́нне, мяце́ж, бунт;

an armed rebellion узбро́енае паўста́нне

2. адкры́тае непадпара́дкаванне, супраціўле́нне, процідзе́янне (чаму-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

бунт

(польск. bunt, ад ням. Bund = звязак)

1) стыхійнае паўстанне, мяцеж;

2) перан. пратэст, абурэнне;

3) уст. звязак, кіпа; стос.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Сму́та ‘мяцеж, паўстанне, беспарадак’, ‘душэўнае замяшанне, трывога, хваляванне’ (ТСБМ, Нас., Бяльк.), ‘смутак, сум’ (Нас., Шымк. Собр., Бяльк.), смут ‘тс’ (Бяльк.). Укр. сму́та ‘сум, журба; закалот, рокат, хваляванне’, рус. сму́та ‘мяцеж, сумятня, разруха; замяшанне, хваляванне’, стараж.-рус. съмутъ ‘сарамлівасць, хваляванне’, славац. smut, smuta ‘сум, журба’, серб.-харв. сму̏та ‘завіруха’, балг. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня’, макед. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня, разгубленасць’. Прасл. *sъmǫta < *sъmǫtiti, параўн. ст.-слав. съмѫтити ‘усхваляваць, узбурыць, збянтэжыць’. Да муціць, гл. (Фасмер, 3, 694; ЕСУМ, 5, 331).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

riot​1 [ˈraɪət] n.

1. мяце́ж, бунт;

The army put down the riot. Войска падавіла мяцеж.

2. беспара́дкі, парушэ́нне грама́дскага пара́дку

3. fml пы́шнасць, бага́цце, бу́йства;

The garden is a riot of colour in June. У чэрвені ў садзе пануе пышнасць фарбаў.

♦

run riot буя́ніць; разбушава́цца (пра людзей); бу́йна расці́, буя́ць (пра расліны)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Гі́лем прыслоўе ’чарадой, гуртам’ (Шатал.). Рус. дыял. гилем ’тс’. Магчыма, звязана з рус. гиль ’смута, мяцеж’, ’лухта’ і далей з рус. гуло́м, огу́лом. Гл. Фасмер, 1, 405; Буга, РФВ, 70, 250; Трубачоў, Эт. сл., 7, 221.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Путч ’мяцеж, рокат’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. путч ’тс’ з ням. Putsch ’тс’, упершыню ў значэнні ’дзяржаўны пераварот’ адзначана ў Швейцарыі (1431 г.); паходзіць ад гукапераймання, першапачаткова ’штуршок, удар’, параўн. харв. državni udar, puč ’тс’ (Глухак, 510).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сму́та, ‑ы, ДМ смуце, ж.

1. Уст. Мяцеж, паўстанне, беспарадак. А ў нядзелю ў царкве гарачае казанне казаў бацюшка, падымаючы рукі ўгору — пра смуту, пра Русь і пра веру ў госпада бога. Скрыган.

2. Душэўнае замяшанне, трывога, хваляванне. І тут ён [Антось] нават засмяецца, Каб цень развеяць тае смуты: — І трэба часам крыж пакуты Панесці, мілыя мае вы, Зазнаць і гора, неспадзевы! Колас.

•••

Сеяць смуту гл. сеяць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АТО́Н II

(Otto; 955—7.12.983),

кароль і імператар «Свяшчэннай Рымскай імперыі» з 973. Сын Атона І. У Германіі ўмацоўваў створаную бацькам епіскапальную сістэму, задушыў сепаратысцкі мяцеж герцага Баварскага (976). Імкнучыся захапіць паўд. Італію, пацярпеў паражэнне ад Візантыі і арабаў (982). Пры ім б.ч. палабскіх славян у выніку паўстання 983 надоўга вызвалілася ад герм. Панавання.

т. 2, с. 77

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)