łata
ж.
1. лата;
2. буд. драніца;
brat-łata — душа-чалавек
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ла́ціць 1 ’латаць’ (талач., ДАБМ). Да лата 1 ’лапік’ (гл.). Суф. ‑іць аформіўся пад уплывам дзеяслова ладзіць ’тс’.
Ла́ціць 2 ’прыбіваць страху латамі’, ’прыбіваць латы да крокваў’ (Бяльк., Касп., Шат., Сцяшк., Сл. паўн.-зах.; ваўкав., КЭС). Да лата 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лато́, нескл., н.
Гульня, удзельнікі якой закрываюць фішкамі названыя нумары або малюнкі на асобых картах (выйграе той, хто першым закрые ўсе нумары або малюнкі на такіх картах). Гуляць у лата. □ Хто ў прэферанс захоплена гуляе, Хто забаўляецца ў вясёлае лато. А. Александровіч.
[Фр. loto.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Латужынне, латужыня ’лахманы, палатаная сукенка’ (Федар. 7) < латужына < лату га < лата. Палата] (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лашака́ ’падскокваючы (пра дзяцей, жывёлу)’ (калінк., З нар. сл.). Адназоўнікавае прыслоўе. Да лата (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пражы́ліна ’кладзі (смарг., Сл. ПЗБ). Параўн. рус. прожилина ’бэлька, жэрдка’. Прэфіксальна-суфіксальны дэрыват ад жыла, гл. жыліна ’трама, жэрдка’; апошняя параўноўваецца таксама з серб.-харв. жила ’дапаможная кроква, лата’ (Ареал. исслед., 1971, 98), а таксама з балг. жилици ’тонкія жардзіны для пакрыцця страхі вясковай хаты’, жшник ’лата’ (БЕР, 1, 545).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ла́ткі (мн.) ’фіранкі’ (нараўл., Мат. Гом.). Відавочна, семантычны перанос паводле падабенства з ла́та 3 ’сетка, невад’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лата́ць 1, ла́таць, лата́тэ ’лапіць адзенне’, ’рамантаваць страху’ (Нас., ТСБМ, Бяльк., Касп., Сцяшк., Яруш., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.; КЭС, лаг., Нік. Очерки, Ян.; чарніг., КЭС). Укр. латати, рус. латать, польск. łatać, чэш. látati, славац. lálať. Паўн.-слав. oltati ’прышываць латкі, рамантаваць’ (Слаўскі, 5, 40; Слаўскі, SP, 1, 46). Адназоўнікавае ўтварэнне. Да ла́та 1 (гл.).
Лата́ць 2 ’прыбіваць латы да крокваў’ (КЭС, лаг.). Да ла́та 2. Параўн. таксама ла́ціць. Не выключана магчымасць запазычання з польск. latać ’тс’. Аналагічна ў ням. мове: Latte ’лата’ > latten ’прыбіваць латы’ (Слаўскі, 5, 41).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
реше́тникI м. (материал для обрешётки крыш) собир., спец. ла́ты, род. лат, ед. ла́та, -ты ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стелю́га ж., плотн.
1. (слега) ла́та, -ты ж.;
2. (настил) памо́ст, -ту м., насці́л, -лу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)