Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нараска́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Расказаць шмат чаго‑н. Нарасказваць казак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гайдама́к, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Украінскі казак 17 і 18 стст., удзельнік народнавызваленчай барацьбы супраць польскіх памешчыкаў.
2. Салдат нацыяналістычных атрадаў у час грамадзянскай вайны ва Украіне ў 1918—1920 гг.
|| прым.гайдама́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Cossack
[ˈkɑ:sæk]1.
n.
каза́к -а́m.
Cossack’s way of life — каза́ччына f.
2.
adj.
каза́цкі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
се́йнер, ‑а, м.
Невялікае марское рыбалавецкае судна. [Будрыс:] — Сёння ў мяне быў капітан малога рыбалоўнага сейнера Іван Няпіпіва... Запарожскі казак.Караткевіч.
[Англ. seiner.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Казачы́на ’святочная світка’ (Гарэц., рэч., Маш.; Мат. Гом., Федар.), ’кажух’ (Мат. Гом.). Нельга аддзяліць ад укр.усх.-палес.козачіна, козачына, якое можа ўзыходзіць або да формы козакін (казакін) з ад’ідэацыяй да козак, што тлумачыць фанетыку і адаптацыю залежнага суфікса да слав. формы, або з вядомай некалькім мовам формы козак, казак ’адзенне’ з афармленнем па тыпу кажушына. На такую версію ўказвае ўкр.усх.-палес.козачка ў тым жа значэнні, бел.усх.-палес.казачок — памянш. да казак ’адзенне’, зах.-бран.казачка. Аб этымалогіі гл. казак, казакін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сярдзю́к, сердзюка, м.
На Украіне ў 17–18 стст. — казак пешых палкоў, якія былі на поўным утрыманні гетманскага ўрада; ахоўнік гетмана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эфе́с, ‑а, м.
Ручка халоднай зброі (шаблі, шпагі і пад.). — Падай сюды карабіны! — закрычаў казак і схапіўся за эфес шашкі.Лобан.
[Ад ням. Gefäß.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уда́лы
1. уда́чный;
у. перакла́д — уда́чный перево́д;
2. ло́вкий;
~лыя ру́кі — ло́вкие ру́ки;
3. удало́й, уда́лый; лихо́й;
у. каза́к — удало́й (уда́лый, лихо́й) каза́к;
4. хоро́ший, прекра́сный;
у. хло́пец — хоро́ший (прекра́сный) па́рень
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адраджа́льны, ‑ая, ‑ае.
Здольны адраджаць, аджыўляць. [Купала:] — А хіба «жывая вада» з нашых казак гэта не народная вера ў адраджальную сілу зямлі?Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)