іржа́ ж., в разн. знач. ржа́вчина;

і. раз’яда́е жале́за — ржа́вчина разъеда́ет желе́зо;

барацьба́ з іржо́й раслі́н — борьба́ со ржа́вчиной расте́ний

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

фасо́нный в разн. знач. фасо́нны;

фасо́нное желе́зо фасо́ннае жале́за;

фасо́нное литьё фасо́ннае ліццё;

фасо́нный кирпи́ч фасо́нная цэ́гла;

фасо́нная труба́ фасо́нная труба́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГУ́РЫН Міхаіл Фёдаравіч

(н. 8.11.1941, в. Радунь Карэліцкага р-на Гродзенскай вобл.),

бел. археолаг, гісторык. Д-р гіст. н. (1991). Скончыў БДУ (1971). У 1966—76 працаваў у БПІ, з 1976 у Ін-це гісторыі АН Беларусі. Праводзіў археал. раскопкі паселішчаў жалезнага веку на Брэстчыне, Гомельшчыне, Магілёўшчыне і Міншчыне. Даследуе структуру чорных металаў, развіццё вытв-сці жалеза і кавальскай справы на Беларусі з сярэдзіны 1-га тыс. да н.э. Чл. Міжнар. к-та па вывучэнні стараж. металургіі.

Тв.:

Древнее железо Белорусского Поднепровья (1 тысячелетие н. э.). Мн., 1982;

Мир: Ист.-экон. очерк. Мн., 1985;

Кузнечное ремесло Полоцкой Земли IX—XIII вв. Мн., 1987.

т. 5, с. 539

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Ferrum quando calet, cudere quisque valet

Кожнаму па сілах каваць жалеза, пакуль яно гарачае.

Каждый в силах ковать железо, пока оно горячее.

Гл.: Dum ferrum...

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ламаві́к 1 ’зборшчык утыльсыравіны, металалому’ (Сцяшк.) — новае ўтварэнне. Параўн. рус. ломовое железо ’металалом’. Ламавік ’перавозчык цяжкіх грузаў’, ’конь для перавозкі цяжкіх грузаў’ (ТСБМ), відавочна, запазычана з рус. мовы (параўн. Даль₃, 2, 686). Гл. ламавік 2.

Ламавік 2, лъмаві́к, лымаві́к, лымаві́на ’здаравяка’ (міёр., З нар. сл., Яўс.), рус. ломовик ’асілак, здаравяка’, лом ’моцны, фізічна здаровы чалавек’, ломовина ’тс’, ’няўклюда, нязграбны ў рухах’. Да лама́ць (гл.). Утворана ад ⁺ламавы, рус. ломовой ’цяжкі, бялізны, нязграбны’. Параўн. семантычна блізкае літ. āp‑lamas ’нязграбны, нязручны’. Чэш. і славац. lomový фармальна да ⁺ламавы, але адрозніваецца семантыкай (’які колецца ў кар’еры’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жале́за ср.

1. в разн. знач. желе́зо;

тэмперату́ра плаўле́ння ж. — температу́ра плавле́ния желе́за;

вы́рабы з ж. — изде́лия из желе́за;

у я́блыках шмат ж. — в я́блоках мно́го желе́за;

2. обл. капка́н м.;

◊ вы́паліць гара́чым жале́зам — вы́жечь калёным желе́зом;

куй ж., паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ліставы́ I

1. листово́й;

л. тыту́нь — листово́й таба́к;

2. (покрытый листвой) ли́ственный;

л. лес — ли́ственный лес

ліставы́ II листово́й;

~во́е жале́за — листово́е желе́зо

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кава́ць несов., в разн. знач. кова́ть;

к. ко́лы — кова́ть колёса;

к. каня́ — кова́ть ло́шадь;

◊ куй жале́за, паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

распалі́цца сов.

1. раскали́ться;

жале́за ~лі́лася — желе́зо раскали́лось;

2. перен. (прийти в сильное возбуждение) распали́ться;

р. гне́вам — распали́ться гне́вом;

◊ атмасфе́ра ~лі́лася — атмосфе́ра накали́лась

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

переде́л​II м. (переработка, переплавка) мет. перапрацо́ўка, -кі ж., перапла́ўка, -кі ж.;

переде́л чугуна́ в сталь и желе́зо перапла́ўка чыгуну́ ў сталь і жале́за.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)