*Страпе́ц, стропэ́ц ‘укладка з дзесяці снапоў, мэндлік, бабка’ (Сл. Брэс., Выг.). Дэрыват ад строп (гл.) з суф. ‑ец; перанос па падабенстве, параўн.: девять снопів поставлять, а дэсетого на шепку, то будэ стропэц. Гл. Выгонная, БЛ, 6, 63–64. Няясныя адносіны да страпе́ц ‘памылка, якая з’яўляецца вынікам неабдуманасці (і праз гэта чалавек трапляе ў кепскі, безвыходны стан)’: пыпаласьу страпец (Бяльк.). Адпавядае рус. разм. кры́шка ‘канец, капец’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
max[mæks]n.
1.infml са́мае бо́льшае;
It’ll cost about ten dollars max. Гэта будзе каштаваць самае большае каля дзесяці долараў.
♦
to the maxinfml з усі́х сіл, з усяе́ сі́лы/мо́цы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
прасна́к, ‑а, м.
Тоўсты блін з прэснага цеста. Не прайшло і дзесяці хвілін, як на стале ўжо сквірчэла яешня, а ў місцы ляжалі свежыя агуркі і праснакі, якія Рыма сама пякла замест хлеба.Васілеўская.Маці цеста тады учыніла з вадой, праснакоў нарабіла з чаромхай лясной.Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Entháltung
f -, -en адмаўле́нне (ад чаго-н.), устрыма́нне
mit zehn ~en — пры дзесяці́, што ўстрыма́ліся (пры галасаванні)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ВІТРУ́ВІЙ
(Vitruvius),
рымскі архітэктар і інжынер 2-й пал. 1 ст. да н.э. Аўтар «Дзесяці кніг пра архітэктуру» — першай буд.-тэхн. энцыклапедыі, што захавалася. Трактат Вітрувія істотна паўплываў на засваенне ант. спадчыны, фарміраванне эстэтыкі і тэорыі архітэктуры ў эпоху Адраджэння; у 19 ст. быў важным дапаможнікам для археолагаў, крыніцай звестак пра ант. помнікі, архітэктараў і іх тэарэт. працы. Ён сфармуляваў «тры законы» архітэктуры, т.зв. трыяду Вітрувія: трываласць, карысць, прыгажосць (firmitas, utilitas, venustas).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЛАН (Blanc) Жан Жазеф Луі
(29.10.1811, Мадрыд — 6.12.1882),
французскі сацыяліст-утапіст, гісторык, журналіст. У сваіх поглядах абапіраўся на ідэі Сен-Сімона і Ш.Фур’е. У кн. «Арганізацыя працы» (1839) выклаў план сац. пераўтварэння грамадства. Пасля лют. рэвалюцыі 1848 увайшоў у часовы ўрад. Быў абвінавачаны ва ўдзеле ў Чэрвеньскім паўстанні 1848, да 1870 у эміграцыі. З 1871 чл.Нац. сходу. У час Парыжскай камуны (1871) на баку Версаля. Аўтар прац «Гісторыя дзесяці гадоў» (1841—44), «Гісторыя рэвалюцыі 1848» (1870).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ма́гля ’часовая ўкладка снапоў жыта або пшаніцы (9 і дзесяці наверх)’ (слуц., Лекс. і грам.) < ⁺мандля. Укр.мандель ’укладка снапоў або жменей канапель у 15 ці 50 штук’, польск.mendel ’бабка’, в.-луж.mandl, чэш.mandel, славац.mandeľ ’бабка з 15 снапоў’ — усе з ням.Mandel ’тс’, якое паходзіць з с.-лац.mandala ’карзіна’, ’вулей’. Бел.ма́гля, запазычанае з польск., змяніла род (м. на ж.), а таксама ‑н‑, ‑длʼ‑ перайшло ў ‑глʼ‑. Гл. яшчэ мэндлік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
равно́Iв знач. сказ. ро́ўна;
отре́зки равны адрэ́зкі ро́ўныя;
три плюс семь равно́ десяти́ тры плюс сем ро́ўна дзесяці́;
◊
всё равно́ усё ро́ўна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распане́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Разгультаіцца, распусціцца; стаць пераборлівым. [Шаройка:] — Проста распанеў народ: да васьмі спяць, да дзесяці снедаюць.Шамякін.— Распанелі мы, Жэнька, — павярнуўся .. [Эдуард] да мяне. — Сёмгу ў краме шукаем, ласасіну... А селядца з печанай бульбай не хочаш?Рамановіч.— Мышэй дык не хочаш лавіць, лодар такі, а на мяса дык, бач, які ласы.., распанеў.Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хамелео́н, ‑а, м.
1. Жывёліна атрада лускаватых, якая мае здольнасць мяняць афарбоўку покрыва ў залежнасці ад змен акаляючага прыроднага асяроддзя.
2.Разм. Пра чалавека, які часта мяняе свае погляды і думкі ў залежнасці ад абставін. — Вы [Карніцкі] расказваеце не пра людзей, а пра нейкіх хамелеонаў, — ціха адказала Лазарэўская.Паслядовіч.
3.Спец. Марганцава-кіслы калій, які рэзка мяняе сваю афарбоўку ў розных растворах.
4. Паўднёвае сузор’е, што складаецца з дзесяці зорак.
[Лац. chameleōn.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)