забо́йны I (для шахты, рудника) забо́йный;

з. механі́зм — забо́йный механи́зм;

~нае мацава́нне — забо́йное крепле́ние

забо́йны II

1. (о скоте) убо́йный, забо́йный;

~ная жывёла — убо́йный (забо́йный) скот;

з. пункт мясакамбіна́та — забо́йный (убо́йный) пункт мясокомбина́та;

2. воен. убо́йный;

~ная сі́ла аско́лка — убо́йная си́ла оско́лка;

~ная вага́спец. убо́йный вес

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зо́лата ср., в разн. знач. зо́лото;

чы́стае з. — чи́стое зо́лото;

заплаці́ць ~там — уплати́ть зо́лотом;

шыць — ~там шить зо́лотом;

суса́льнае з. — суса́льное зо́лото;

алімпі́йскае з. — олимпи́йское зо́лото;

на ва́гу з. — на вес зо́лота;

асы́паць ~там — осы́пать зо́лотом;

не ўсё то́е з., што блішчы́цьпосл. не всё то зо́лото, что блести́т;

у зо́лаце хадзі́ць — в зо́лоте ходи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БРАЦІСЛА́ВА

(Bratislava),

горад, сталіца Славакіі. На З краіны, па берагах Дуная. Утварае асобную адм. адзінку. 446,8 тыс. ж. (1993). Вузел 6 чыгунак і аўтадарог. Рачны порт. Міжнар. аэрапорт. Важны прамысл., навук. і культ. цэнтр краіны. Хім. і нафтахім., маш.-буд. (у т. л. эл.-тэхн., дакладнае прыладабудаванне), паліграф., тэкст., харчасмакавая (у т. л. вінаробчая), швейная, буд. матэрыялаў, папяровая, мэблевая прам-сць. Славацкая АН, 5 ВНУ, у т. л. ун-т імя Я.А.Каменскага (з 1919). Нац. тэатр. Нац. музей і нац. галерэя. Міжнар. муз. фестываль «Браціслаўская ліра».

Упершыню ўпамінаецца на пач. 10 ст. як адна з крэпасцей Вялікамараўскага княства. З 10 ст. да 1918 у складзе Венгрыі (наз. Пожань). Гар. правы атрымала ў 1291. З 1526 сталіца габсбургскай ч. Венгрыі (наз. Прэсбург). Да 1848 рэзідэнцыя венг. сейма. З 1919 у складзе Чэхаславацкай рэспублікі, гал. горад Славакіі. У 1939—45 і з 1969 сталіца Славакіі.

На ўзгорку над Дунаем — крэпасць Град (9—18 ст.). На ПнУ раёны Старога горада: рэшткі мураваных умацаванняў 13—15 ст., Старая ратуша (13—18 ст.; цяпер Гар. музей), гатычныя і барочныя саборы і цэрквы, палацы ў стылях барока і класіцызму. Грамадскія будынкі ў духу эклектызму (Славацкі нац. т-р, 1886), неакласіцызму і функцыяналізму. У 1950—60-я г. распрацаваны ген. план рэканструкцыі горада (арх. Д.Кедра і інш.), пабудаваны комплекс будынкаў Славацкай АН, будынкі Славацкай вышэйшай тэхн. школы (арх. М.Кусі), мін-ва знешняга гандлю, зімовы стадыён, мост Славацкага нац. паўстання (1966—73), новыя жылыя раёны (Ружынаў, Петржалька, Красняны, Ружова-Даліна, Карлава-Вес і інш.). Помнікі: воінам Сав. Арміі на ўзгорку Славін (1950—60-я г., скульпт. Я.Куліх, І.Костка і інш.), Славацкаму нац. паўстанню (1974) і інш.

т. 3, с. 253

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ула́сны в разн. знач. со́бственный;

у. дом — со́бственный дом;

мадэ́ль ~най канстру́кцыі — моде́ль со́бственной констру́кции;

ва ўла́сным сэ́нсе сло́ва — в со́бственном смы́сле сло́ва;

~ная вага́ — со́бственный вес;

~нае імя́ — со́бственное и́мя;

у. карэспандэ́нт — со́бственный корреспонде́нт;

~най асо́бай (персо́най) — со́бственной персо́ной;

на ўла́снай спі́не (пазна́ць, адчу́ць што) — на со́бственной спине́ (узна́ть, испыта́ть что);

вучы́цца на ўла́сных памы́лках — учи́ться на со́бственных оши́бках

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чи́стый в разн. знач. чы́сты;

чи́стая ко́мната чы́сты пако́й;

на чи́стом во́здухе на чы́стым паве́тры;

чи́стое бельё чы́стая бялі́зна;

чи́стое зо́лото чы́стае зо́лата;

чи́стый спирт чы́сты спірт;

чи́стый го́лос чы́сты го́лас;

чи́стая рабо́та чы́стая рабо́та;

чи́стая со́весть чы́стае сумле́нне;

чи́стая пра́вда чы́стая пра́ўда;

чи́стая при́быль чы́сты прыбы́так;

чи́стый вес чы́стая вага́;

принима́ть за чи́стую моне́ту прыма́ць (лічы́ць) за чы́стую мане́ту;

в чи́стом по́ле у чы́стым по́лі;

от чи́стого се́рдца ад шчы́рага сэ́рца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пяро́, мн. пёры ср., в разн. знач. перо́;

стра́усавае п. — стра́усовое перо́;

п. руля́ — перо́ руля́;

ве́чнае п. — ве́чное перо́;

вага́ пяра́спорт. вес пера́;

адны́м ро́счыркам пяра́ — одни́м ро́счерком пера́;

бо́йкае п. — бо́йкое перо́;

во́страе п.о́строе перо́;

про́ба пяра́ — про́ба пера́;

вало́даць пяро́м — владе́ть перо́м;

вы́йсці з-пад пяра́ — вы́йти из-под пера́;

разбо́йнікі пяра́презр. разбо́йники пера́;

што напі́сана пяро́м, таго́ не вы́рубіш (вы́сечаш) тапаро́мпосл. что напи́сано перо́м, того́ не вы́рубишь топоро́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

живо́й

1. в разн. знач. жывы́;

живы́е цветы́ жывы́я кве́ткі;

живо́й вес жыва́я вага́;

живо́й язы́к жыва́я мо́ва;

2. (проворный, быстрый) жва́вы, руха́вы;

о́чень живо́й ребёнок ве́льмі жва́вае (руха́вае) дзіця́;

3. (деятельный) дзе́йны;

принима́ть живо́е уча́стие в рабо́те прыма́ць дзе́йны ўдзел у рабо́це;

4. (оживлённый) жва́вы, бо́йкі;

жива́я бесе́да жва́вая (бо́йкая) гу́тарка;

5. (выразительный) выра́зны, я́ркі;

живо́е изложе́ние я́ркі перака́з (вы́клад);

жива́я вода́ фольк. жыва́я вада́;

ни жив ни мёртв ні жывы́ ні мёртвы;

на живу́ю ни́тку на жыву́ю ні́тку;

заде́ть за живо́е крану́ць за жыво́е;

ни одно́й живо́й души́ ні адно́й жыво́й душы́;

живо́го ме́ста нет жыво́га ме́сца няма́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мёртвый

1. прил. мёртвы;

мёртвая голова́ зоол. мёртвая галава́;

мёртвый я́корь мор. мёртвы я́кар;

мёртвый вес ав. мёртвая вага́;

мёртвый язы́к лингв. мёртвая мо́ва;

мёртвый капита́л прям., перен. мёртвы капіта́л;

мёртвый инвента́рь с.-х. мёртвы інвента́р;

мёртвый у́зел спец. мёртвы ву́зел;

мёртвая пе́тля ав. мёртвая пятля́;

мёртвая вода́ в разн. знач. мёртвая вада́;

мёртвая приро́да мёртвая прыро́да;

мёртвая то́чка физ., техн., перен. мёртвы пункт;

мёртвая хва́тка мёртвая хва́тка;

мёртвая зыбь мёртвы зыб;

мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра;

мёртвый час мёртвая гадзі́на;

2. сущ. мёртвы, -вага м.;

мёртвая тишина́ мёртвая цішыня́;

мёртвая душа́ мёртвая душа́;

ни жив, ни мёртв ні жывы́, ні мёртвы;

пить мёртвую піць без про́сыпу;

спать мёртвым сном спаць як забі́ты;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пацягну́ць сов.

1. в разн. знач. потащи́ть, потяну́ть;

2. (повести за собой) потащи́ть, потяну́ть;

3. безл. (о запахе, ветре) потяну́ть;

4. безл. (почувствовать потребность в чём-л.) потяну́ть;

у́ла да му́зыкі — потяну́ло к му́зыке;

5. потяну́ть, дёрнуть;

і́ яго́ за рука́ў — потяни́ (дёрни) его́ за рука́в;

6. (иметь вес) потяну́ть;

7. покры́ть;

п. кажу́х сукно́м — покры́ть кожу́х сукно́м;

п. ра́му ла́кам — покры́ть ра́му ла́ком;

8. повле́чь;

гэ́та ~ну́ла за сабо́й шэ́раг злачы́нстваўэ́то повлекло́ за собо́й ряд преступле́ний;

9. разг. (выпить) потяну́ть;

10. (покурить) потяну́ть;

і́ншыя куры́лі, і яму́ захаце́лася п. — други́е кури́ли, и ему́ захоте́лось потяну́ть;

11. разг. уда́рить (ремнём, палкой и т.п.);

чорт ~ну́ў за язы́к — (каго) чёрт дёрнул за язы́к (кого)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чы́сты

1. в разн. знач. чи́стый;

ч. пако́й — чи́стая ко́мната;

~тая бялі́зна — чи́стое бельё;

ч. ліст папе́ры — чи́стый лист бума́ги;

~тыя фа́рбы — чи́стые кра́ски;

ч. го́лас — чи́стый го́лос;

~тая ру́ская гаво́рка — чи́стая ру́сская речь;

~тая рабо́та — чи́стая рабо́та;

~тае зо́лата — чи́стое зо́лото;

~тае паве́тра — чи́стый во́здух;

~тае сумле́ннеперен. чи́стая со́весть;

ч. прыбы́так — чи́стая при́быль;

~тая вага́ — чи́стый вес;

2. разг. (истинный) настоя́щий, по́длинный;

ч. арты́ст — по́длинный арти́ст;

ч. зло́дзей — настоя́щий вор;

~тае маста́цтва — чи́стое иску́сство;

у ~тым по́лі — в чи́стом по́ле;

~тай вады́ — чи́стой воды́;

вы́весці на ~тую ваду́ — вы́вести на чи́стую во́ду;

з ~тым сэ́рцам — с чи́стым се́рдцем;

~тая пра́ўда — чи́стая пра́вда;

з ~тым сумле́ннем — с чи́стой со́вестью;

прыма́ць за ~тую мане́ту — принима́ть за чи́стую моне́ту;

ад ~тага сэ́рца — от чи́стого се́рдца;

шука́й до́лі ў ~тым по́ліпосл. ищи́ до́ли в чи́стом по́ле

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)