чо́рна-бу́ры
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
чо́рна-бу́ры |
чо́рна-бу́рая |
чо́рна-бу́рае |
чо́рна-бу́рыя |
| Р. |
чо́рна-бу́рага |
чо́рна-бу́рай
чо́рна-бу́рае |
чо́рна-бу́рага |
чо́рна-бу́рых |
| Д. |
чо́рна-бу́раму |
чо́рна-бу́рай |
чо́рна-бу́раму |
чо́рна-бу́рым |
| В. |
чо́рна-бу́ры (неадуш.)
чо́рна-бу́рага (адуш.) |
чо́рна-бу́рую |
чо́рна-бу́рае |
чо́рна-бу́рыя (неадуш.)
чо́рна-бу́рых (адуш.) |
| Т. |
чо́рна-бу́рым |
чо́рна-бу́рай
чо́рна-бу́раю |
чо́рна-бу́рым |
чо́рна-бу́рымі |
| М. |
чо́рна-бу́рым |
чо́рна-бу́рай |
чо́рна-бу́рым |
чо́рна-бу́рых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чырво́на-бу́ры
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
чырво́на-бу́ры |
чырво́на-бу́рая |
чырво́на-бу́рае |
чырво́на-бу́рыя |
| Р. |
чырво́на-бу́рага |
чырво́на-бу́рай
чырво́на-бу́рае |
чырво́на-бу́рага |
чырво́на-бу́рых |
| Д. |
чырво́на-бу́раму |
чырво́на-бу́рай |
чырво́на-бу́раму |
чырво́на-бу́рым |
| В. |
чырво́на-бу́ры (неадуш.)
чырво́на-бу́рага (адуш.) |
чырво́на-бу́рую |
чырво́на-бу́рае |
чырво́на-бу́рыя (неадуш.)
чырво́на-бу́рых (адуш.) |
| Т. |
чырво́на-бу́рым |
чырво́на-бу́рай
чырво́на-бу́раю |
чырво́на-бу́рым |
чырво́на-бу́рымі |
| М. |
чырво́на-бу́рым |
чырво́на-бу́рай |
чырво́на-бу́рым |
чырво́на-бу́рых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
іхтыёл
(ад гр. ichthys = рыба + -ол)
густая чырвона-бурая лекавая вадкасць — прадукт перапрацоўкі сланцаў, багатых рэшткамі выкапнёвых рыб.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
макрацы́сціс
(н.-лац. macrocystis)
бурая водарасць, пашыраная ў морах умераных зон, выкарыстоўваецца як угнаенне, сыравіна для атрымання штучнага валакна.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
глянцго́льд
(ням. Glanzgold, ад Glanz = бляск + Gold = золата)
вязкая бурая вадкасць, у якой ёсць золата; выкарыстоўваецца для роспісу на фарфоры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ГІЕ́НАВЫЯ
(Hyaenidae),
сямейства млекакормячых атр. Драпежных. 3 роды: гіены паласатыя (Hyaena), гіены плямістыя (Crocuta) і ваўкі земляныя (Proteles). 4 віды: гіена паласатая (H. hyaena), гіена бурая (H. brunnea), гіена плямістая (C. crocuta), воўк земляны (P. cristatus). Пашыраны ў Афрыцы, Пярэдняй, Сярэдняй і Паўд.-Зах. Азіі. Жывуць пераважна ў паўпустынях і пустынях. Гіена бурая і падвід гіена барбарыйская (H. hyaena barbara) занесены ў Чырв. кнігу МСАП.
Даўж. цела 55—165 см, хваста 20—33 см, маса 10—80 кг. Поўсць жаўтавата-шэрая ці брудна-бурая з плямамі і папярочнымі палосамі. Пярэднія канечнасці даўжэйшыя за заднія; шыя тоўстая, галава масіўная, зубы і сківіцы моцныя. Анальныя залозы выдзяляюць сакрэт з рэзкім пахам. Нараджаюць 2—4 (зрэдку 6) дзіцянят. Начныя драпежнікі, жывяцца пераважна мярцвячынай, нападаюць на дзікіх капытных, зрэдку на свойскую жывёлу.
т. 5, с. 241
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
*Мурава́ты, мурова́ты ’цёмна-шэры’ (ТС), му́ры ’светла-карычневай масці’ (мазыр., З нар. сл.), ’цёмна-сівы’ (лельч., Нар. лекс.), ’смуглы, светла-карычневы’ (ТС), рус. мурый ’цёмна-карычневы’, укр. му́рий ’цёмна-шэры з плямамі (аб масці)’, ’смуглы’, чэш. mourovatý ’пачарнелы, цемнаваты’, moura ’шэрая (бурая) карова’. Да прасл. murъ, і.-е. адпаведнікамі якога з’яўляюцца: ст.-грэч. ἀμαυρός ’цёмны’, аркадск. μαῦρος, с.-грэч. μαῦρος ’цёмны, чорны’ (Цупіца, BB, 25, 101; Фасмер, 3, 15; Махэк₂, 377).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
артштэ́йн
(ням. Ortstein)
цёмна-бурая скарынка або праслойка пяску ці пясчаніку, што утвараецца ў ніжнім гарызонце некаторых падзолістых і лясных глеб; рудзяк.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Бу́рка ’верхняя жаночая або мужчынская вопратка’ (Жд., Шат.), ’сярмяга’ (КЭС), ’мужчынская вопратка з брызенту’ (Інстр. I), ’розныя віды вопраткі’ (Сцяшк. МГ, Янк. Мат., Мат. Гродз., Сакал., Бесар.). Рус. бу́рка, укр. бу́рка. Тлумачыцца як вытворнае ад бу́ры (’бурая вопратка’). Брукнер, 49; Мацэнаўэр, Cizí sl., 124; Рудніцкі, 261; Фасмер, 1, 245. Іншыя думаюць пра запазычанне з усх. моў (Міклашыч, Türk. El., Nachtr., 1, 14; Гараеў, 34; Локач, 19: < перс. bärk ’плячо’) або з венг. мовы ці цюрк. моў (Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 39: з венг. burok). Булыка (Запазыч., 52) лічыць, што бел. бурка < польск. burka (а гэта з тур.). Няпэўна. Параўн. Брукнер, 49.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЕЗАА́РАВЫ КАЗЁЛ,
барадаты казёл (Capra aegagrus), парнакапытнае млекакормячае сям. Пустарогіх. Вядомы 4 падвіды. Пашыраны ў Зах., Сярэдняй і Паўд. (Пакістан) Азіі. Жыве на цяжкадаступных схілах гор на выш. да 4200 м над узр. м.
Даўж. цела 1,2—1,6 м, выш. 0,7—1 м, маса 25—40, зрэдку да 80 кг. Поўсць на спіне і баках летам рыжавата-бурая, зімой шаравата-бурая. Уздоўж спіны і на шыі чорна-бурыя палосы. Рогі шаблепадобныя, сціснутыя з бакоў, у самцоў даўж. да 1,3 м. Мае бараду. Нараджае 1—2 казлянят. Корміцца расліннасцю. У страўніку або кішэчніку ёсць мінералізаваныя адклады ежы — безаар (адсюль назва), якім прыпісвалі магічныя лек. ўласцівасці. Безааравы казёл — адзін з продкаў свойскіх козаў. 2 падвіды былі занесены ў Чырв. кнігу СССР.
т. 2, с. 372
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)