Вялікі вышынны будынак. Я ў сталіцы ізноў Сярод гмахаў-дамоў, Што здзіўляюць красой небывалай.Журба.Высокі клён, Але і ён — Па пояс дому-гмаху.Макаль.//перан. Увогуле пра што‑н. вялікае, велічнае. Дуб і сосны — векавыя гмахі, Не баяцца бур і навальніц.Пысін.Грамада — вялікі гмах: Адзін ляжа, сто ідзе, А хто ж роўны грамадзе?!Купала.
[Польск. gmach з ням.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бураў ’свердзел’ (Інстр. II). Рус.бура́в, укр.бура́в. Лічыцца запазычаннем (у рус. мове з XVI ст.) з цюрк. моў (тат.burau̯‑ < цюрк.bur‑ свідраваць’, bura‑, buraɣy і г. д.). Корш, AfslPh, 9, 494; Бернекер, 102; Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 22; Фасмер, 1, 242–243; Шанскі, 1, Б, 228–229. Версія пра запазычанне з герм. моў (гл. бур) не пераконвае (яна ў Гараева, 33; Праабражэнскі, 1, 53; Рудніцкі, 257).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
удубе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм.
1. Вельмі азябнуць, замерзнуць; страціць ад холаду рухомасць. Удубелі ногі на холадзе. □ [Люда:] — Рукі — не так, вельмі ж ногі ўдубелі... Яна паказала .. малую, стройную нагу ў нейкім сінім туфліку.Брыль.
2. Прамерзнуць да цвёрдасці. Зямля ўдубела: ні экскаватар, ні бур, тым больш бульдозер не маглі ўспароць, узламаць грунт пад катлаван.Мыслівец.// Зацвярдзець, астыўшы (пра ежу). Бульба ўдубела.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
borer
[ˈbɔrər]
n.
1) сьве́рдзел -а m., бур -а m., сьвярдзёлак -ка m.
2) бор -а m., зубны́ сьве́рдзел
3) сьвідро́ўнік -а m., бураві́к -а́m.
4) ша́шаль -я
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АЛЬФВЕ́Н
(Alfvén),
Альвен Ханес (н. 30.5.1908, г. Норчэпінг, Швецыя), шведскі фізік і астрафізік. Чл. Шведскай АН (1947), замежны чл.АНСССР (1958). Скончыў ун-т Упсалы (1934). З 1937 у Нобелеўскім ін-це фізікі, з 1940 праф. Каралеўскага тэхнал. ін-та (Стакгольм). Навук. працы па электрадынаміцы, фізіцы плазмы, касм. фізіцы і астрафізіцы. Развіў тэорыю ўзнікнення палярных ззянняў, геамагн. бур і Сонечнай сістэмы. Нобелеўская прэмія 1970.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бу́рыIприл. (о цвете) бу́рый;
○ б. ву́галь — бу́рый у́голь;
б. жалязня́к — бу́рый железня́к;
б. мядзве́дзь — бу́рый медве́дь
бу́рыII, -раў (ед.бурм.) сущ., ист. бу́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыбу́ркацца экспр. ’прыйсці’ (ТС); сюды ж, відаць, зафіксаванае там жа з блізкай семантыкай прыбу́рыцца ’знайсці прытулак’. Няясна. Магчыма, звязана з коранем бур‑, які рэалізаваны ў рус.іркуц.прибуро́вить ’прыйсці, прыехаць; прыбыць’, іркуц., свярдл.прибуро́виться ’прыйсці, прыцягнуцца, прывалачыся’ (СРНГ), параўн. і буровіць ’круціцца; несці бязглуздзіцу’ (ТС), што вельмі прыпамінае серб.бо̀равити ’жыць, пражываць’, балг.бора́вя ’рабіць нешта’, якія ўзводзяцца да *byti (гл. быць) (ЭССЯ, 2, 195–197). Параўн. і славен.priburiti ’нечакана з’явіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зонд
(фр. sonde)
1) медыцынскі інструмент ў выглядзе трубачкі, якая ўводзіцца ўнутр арганізма з дыягнастычнай ці лячэбнай мэтай;
2) металічны бур для даследавання падглебы;
3) невялікі паветраны шар з самапісным прыстасаваннем для вывучэння верхніх слаёў атмасферы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
зонд
(фр. sonde)
1) медыцынскі інструмент у выглядзе трубачкі, які ўводзіцца ўнутр арганізма з дыягнастычнай ці лячэбнай мэтай;
2) металічны бур для даследавання падглебы;
3) невялікі паветраны шар з самапісным прыстасаваннем для метэаралагічных назіранняў.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
бу́ры1, ‑ая, ‑ае.
Шаравата-карычневы. Бурыя скалы. Бурыя тарфянікі. □ Спіна ў ліня мае цёмна-бурую афарбоўку, бакі — бурыя ці зеленавата-жоўтыя з характэрным залацістым адценнем.Матрунёнак.Чорныя, як смоль, валасы і буры ад загару твар, высокі рост і магутныя плечы Арцёма вылучалі яго сярод астатніх у людскім патоку.Ваданосаў.// Цёмна-руды з чырванаватым адлівам (пра масць жывёл). Бурая карова. Буры мядзведзь.
•••
Буры жалязнякгл. жалязняк.
бу́ры2, ‑аў; адз.бур, ‑а, м.
Нашчадкі еўрапейскіх (пераважна галандскіх) каланістаў, якія асталяваліся на поўдні Афрыкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)