◎ Недасі́лак ’слабы, хілы чалавек’: Заплыве недасылак — магутам стаў (Бічэль–Загнетава). Магчыма, паэтычны наватвор па узору асілак (гл.), з неба- ’недастаткова’ і сіла ’мбц, сіла’, параўн. недаростак ’чалавек малога росту’, недамовак ’заморак’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́зачны в разн. знач. ска́зочный; (небывалый — ещё) басносло́вный;
к. куто́чак — ска́зочный уголо́к;
к. асі́лак — ска́зочный богаты́рь;
~ная цана́ — басносло́вная цена́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
mocarz
м.
1. кніжн. асілак, здаравяка; волат;
2. кніжн. уладар
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
чорнабароды, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае чорную бараду, з чорнай барадой. Піліп — трыццацігадовы мужчына, чорнабароды асілак — меў ужо ладную сям’ю. Чарнышэвіч. / у знач. наз. чорнабароды, ‑ага, м. Маладзейшы маўчаў, бо чорнабароды ўвесь час на яго зыркаў вачыма. Мяжэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
страшылішча, ‑а, н.
Разм. Тое, што і страшыдла. Бацька... Тату ля... Хто ён быў для Іванкі?.. Асілак, які падужае любое страшылішча і нікога слабога не пакрыўдзіць?.. Кірэенка. О, згінь, прападзі і ніколі-ніколі не прыходзь ты, страшылішча, на нашу зямлю! Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыццацігадовы, ‑ая, ‑ае.
1. Які працягваецца трыццаць год. Трыццацігадовая дружба.
2. Узростам у трыццаць год. Піліп — трыццацігадовы мужчына, чорнабароды асілак — меў ужо ладную сям’ю: жонку і чацвёра дзяцей. Чарнышэвіч.
3. Які мае адносіны да трыццацігоддзя (у 2 знач.). Трыццацігадовы юбілей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Геркуле́с ’асілак, здаравяка; назва круп’ (БРС). Рус. геркуле́с, укр. геркуле́с. У аснове ляжыць лац. форма Hercules ст.-грэч. імя асілка Ἡρακλῆς (Ἡρακλέης). Як назва круп — запазычанне з рус. геркуле́с ’тс’ (дзе адзначаецца ў слоўніках з 1935 г.). Параўн. Шанскі, 1, Г, 59.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павымываць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Вымыць усіх, многіх або ўсё, многае; вымыць у многіх месцах. Павымываць дзяцей. Павымываць вокны. Вада павымывала раўчукі. ▪ На выспе стаіць дуб, вада павымывала яго карэнн[е], і нават дзіўна, як гэты лясны асілак яшчэ не ўпаў. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непераможны, ‑ая, ‑ае.
Такі, якога нельга перамагчы. Як непераможны асілак, Кастрычнік ідзе па зямлі. Аўрамчык. Народ устане з новай сілай Непераможны, горды, грозны. Танк. // Такі, якому цяжка процістаяць; непераадольны. Гэты праект захапіў дзядзьку Марціна сваёю простасцю і ў той жа час непераможнаю сілаю свайго доваду. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
песціцца, пешчуся, песцішся, песціцца; незак.
Аддавацца пяшчотам, цешыцца спакоем, бестурботнасцю. — Уставай, хопіць табе песціцца ў пасцелі! Шахавец. Сам [Ваўчок] вудзіць рыбу, дзеці купаюцца і загараюць, жонка песціцца ля рэчкі ў цяньку. Хадкевіч. У дзяцінстве, помніцца, было такое: бацька і ён [Эфір] ляжаць на канапе, песцяцца, жартуюць. Асілак і карапуз. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)