Verbum

растапы́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што (разм.).

1. Расставіць, развесці ў бакі (рукі, ногі і пад.).

Р. пальцы.

Р. крылы.

2. перан. Раскінуць, распасцерці ў бакі (вецце, галіны і пад.).

Елка растапырыла галіны.

|| незак. растапы́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. растапы́рванне, -я, н.

ро́та, -ы, ДМ ро́це, мн. -ы, рот, ж.

Падраздзяленне ў пяхоце і некаторых іншых родах войск, якое ўваходзіць у склад батальёна.

Камандзір роты.

Санітарная р.

Цэлая р. каго-н. (перан.: надта многа).

|| прым. ро́тны, -ая, -ае.

Р. камандзір.

Загад ротнага (наз.).

рулявы́, -а́я, -о́е.

1. гл. руль.

2. у знач. наз. рулявы́, -о́га, мн. -ы́я, -ы́х, м. На судне: чалавек, які кіруе рулём, а таксама спецыяліст, які рэгулюе кіраванне рулём.

Гэты чалавек — наш р. (перан.: вядзе нас наперад).

|| ж. рулява́я, -о́й, мн. -ы́я, -ы́х.

салёны, -ая, -ае.

1. Насычаны соллю, які ўтрымлівае ў сабе соль.

Салёнае мора.

2. Пасолены з перавышэннем нормы.

С. блін.

Салёныя пельмені.

3. Прыгатаваны ў растворы солі ў запас.

Салёныя грыбы.

4. перан. Дасціпны да рэзкасці, непрыстойнасці (разм.).

С. анекдот.

С. жарт.

сатэлі́т, -а, М -лі́це, мн. -ы, -аў, м.

1. У Старажытным Рыме: узброены найміт-целаахоўнік.

2. перан. Выканаўца чужой волі, паслугач, памагаты (кніжн.).

3. Спадарожнік планеты (спец.).

Месяц — с.

Зямлі.

4. Дзяржава, фармальна незалежная, а па сутнасці падпарадкаваная іншай, больш моцнай дзяржаве.

сашчамі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -шчэ́міцца; зак. (разм.).

1. Шчыльна самкнуцца, злучыцца (пра зубы, пальцы і пад.).

2. перан. Пра сэрца, душу: адчуць боль, цяжар пад уплывам якога-н. пачуцця.

Ад жалю сашчамілася сэрца.

|| незак. сашчамля́цца, -я́ецца і сашчэ́млівацца, -аецца.

серабры́сты, -ая, -ае.

1. Які колерам і бляскам нагадвае серабро.

С. іней.

Серабрыстая луска.

Серабрыстыя скроні (з сівізной). Серабрыстая таполя (таполя, у якой лісце з ніжняга боку пакрыта пушком).

2. перан. Меладычна-звонкі, высокага тону.

С. голас жаўранка.

|| наз. серабры́стасць, -і, ж.

скупі́цца, -плю́ся, -пі́шся, -пі́цца; -пі́мся, -піце́ся, -пя́цца; незак., на што, з інф. і без дап.

Неахвотна расходаваць, аддаваць; быць празмерна ашчадным.

С. на пачастунак.

Не с. на добрыя словы (перан.: лёгка гаварыць каму-н. прыемнае).

|| зак. паскупі́цца, -плю́ся, -пі́шся, -пі́цца; -пі́мся, -піце́ся, -пя́цца.

слі́зкі, -ая, -ае.

1. Гладкі, такі, на якім цяжка ўтрымацца, устаяць або які цяжка ўтрымаць.

С. паркет.

С. грыб.

2. перан. Ненадзейны, небяспечны, які мае ў сабе нейкую няпэўнасць, двухсэнсавасць.

Слізкую дарогу ты выбраў у жыццё.

Слізкая тэма.

3. Пакрыты сліззю.

Слізкія лісточкі.

со́баль, -я, мн. -і, -яў, м.

Драпежны звярок сямейства куніцавых з каштоўным футрам бурага колеру, а таксама футра гэтага звярка.

|| прым. сабалёвы, -ая, -ае, сабалі́ны, -ая, -ае і со́балевы, -ая, -ае.

Сабалёвая шапка.

Сабаліныя бровы (перан.: густыя, цёмныя, шаўкавістыя; нар.-паэт.). Собалевы след.