ГРАСІЯ́Н-І-МАРА́ЛЕС

(Gracián y Morales) Бальтасар (8.1.1601, Бельмонтэ, каля г. Калатаюд, Іспанія — 6.12.1658),

іспанскі пісьменнік, філосаф-мараліст. Вывучаў філасофію і тэалогію ў Сарагоскім ун-це. Уступіў у ордэн езуітаў, аднак у апошнія гады жыцця падвяргаўся ўціску за літ. дзейнасць; быў выгнаны. Аўтар паліт. і філас.-этычных трактатаў «Герой» (1637), «Палітык Фердынанд-Католік» (1640), «Разважлівы» (1646), «Штодзённы аракул, або Мастацтва разважлівасці» (1647), прысвечаных праблеме якасцей ідэальнага чалавека і на вяршыні ўлады, і ў штодзённым жыцці. Тэарэтык кансептызму, прынцыпы якога абгрунтаваў ў эстэт. трактаце «Востры розум, або Мастацтва вытанчанага розуму» (1648). У алегарычным рамане «Крытыкон» (ч. 1—3, 1651—57) стварыў усеабдымную песімістычную карціну свету, дзе пануе зло на ўсіх узроўнях грамадства — ад сям’і да дзяржавы.

Тв.:

Рус. пер. — Карманный оракул, или Наука благоразумия. Мн., 1991.

Літ.:

Пинский Л.Е. Жизнь и творчество Бальтасара Грасиана // Пинский Л.Е. Магистральный сюжет. М., 1989.

Г.В.Сініла.

т. 5, с. 410

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

intellect

[ˈɪntələkt]

n.

1) ро́зум -у m., здо́льнасьць чалаве́ка мы́сьліць, разважа́ць; інтэле́кт -у m.

2) высо́кая інтэліге́нтнасьць; вялі́кія разумо́выя здо́льнасьці

a man of intellect — чалаве́к з вялі́кімі разумо́вымі здо́льнасьцямі

3) інтэлектуа́л -а m.

Skaryna was a great intellect of his time — Скары́на быў вялі́кім інтэлектуа́лам свайго́ ча́су

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

asleep

[əˈsli:p]

adj., adv.

1) сьпя́чы

to fall asleep — засына́ць, засну́ць

2) няўва́жны; вя́лы, нясьве́дамы

He is asleep to the danger — Ён нясьве́дамы небясьпе́кі

3) тупы́

His mind is asleep — У яго́ тупы́ ро́зум

4) здранцьве́лы, зьняме́лы

My arm is asleep — У мяне́ здранцьве́ла рука́

5) мёртвы

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

зайсці́ сов.

1. в разн. знач. зайти́; (попутно, мимоходом — ещё) заверну́ть; (о светилах — ещё) закати́ться, сесть;

з. ў рэда́кцыю — зайти́ (заверну́ть) в реда́кцию;

з. па тава́рыша — зайти́ за това́рищем;

з. за ха́ту — зайти́ за дом;

со́нца зайшло́ — со́лнце закати́лось (зашло́, се́ло);

гу́тарка зайшла́ пра літарату́ру — разгово́р зашёл о литерату́ре;

з. з пра́вага бо́ку — зайти́ с пра́вой стороны́;

з. ў чым-не́будзь ве́льмі далёка — зайти́ в чём-л. сли́шком далеко́;

2. карт. пойти́;

з. з туза́ — пойти́ с туза́;

◊ з. на аганёк (аге́ньчык) — зайти́ (забежа́ть) на огонёк;

з. ў тупі́к — зайти́ в тупи́к;

ро́зум за ро́зум зайшо́ў — ум за ра́зум зашёл;

далёка з. — далеко́ зайти́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

keen

I [ki:n]

adj.

1) во́стры (пра боль, до́сьціп); рэ́зкі, прані́зьлівы (ве́цер); вялі́кі, мо́цны

keen competition — мо́цная канкурэ́нцыя

2) ху́ткі, прані́клівы (ро́зум, по́зірк); нагляда́льны, назіра́льны; то́нкі, во́стры (пачуцьцё ню́ху)

•

- a keen man of business

- be keen about

- a keen sportsman

II [ki:n]

1.

n.

плач, галашэ́ньне па нябо́жчыку

2.

v.i.

галасі́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

dull

[dʌl]

1.

adj.

1) тупы́

a dull knife — тупы́ нож

2) невыра́зны, паме́рклы, няя́ркі, цьмя́ны; хма́рны, пахму́рны, прыглу́шаны

a dull sound — прыглу́шаны гук

dull-yellow — цьмя́на-жо́ўты

3) тупы́ (ро́зум), дурны́

4) слабы́ (зрок, слых)

5) ну́дны; гнятлі́вы, неціка́вы; прыгне́чаны, су́мны

2.

v.t.

тупі́ць

3.

v.i.

тупі́цца, ступля́цца

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Ornata forma mente praeclara eminet

У вочы кідаецца чароўны выгляд, а не выдатны розум.

В глаза бросается прекрасный вид, а не выдающийся ум.

бел. Па адзенні сустракаюць, а па розуму праважаюць. Не адзенне чалавека, а чалавек адзенне харашыць.

рус. По одёжке встречают, по уму провожают. Тот и умён, кто богато наряжён. Без хвоста и ворона не красна.’ Видно соловушку по пёрышку, а сиротку по одёжке.

фр. C’est la robe qu’on salut (Приветствуют по одёжке). Riche habit fait fol honorer (Богатая одежда заставляет почитать и глупца).

англ. Clothes make the man (Одежда делает человека).

нем. Man empfängt den Mann nach dem Gewand und entläßt ihn nach dem Verstand (Человека встречают по одёжке, провожают по уму).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ubi leonis pellis deficit, vulpinam induendam esse

Дзе няма шкуры льва, там варта надзяваць шкуру лісы.

Где нет шкуры льва, там следует надевать шкуру лисицы.

бел. Дзе сілаю не возьмеш, трэба розумам надтачыць. Дзе не пераскочу, там падлезу. На панскі розум ёсць мужыцкая хітрасць. Не сілаю трэба браць, а уменнем.

рус. Где силой взять нельзя, там надо полукавить. Нельзя перескочить ‒ так можно подлезть. Ловят волка не гонкою, а уловкою.

фр. Ce que lion ne peut le renard le fait (Что не может лев, сделает лиса).

англ. A wise man will hit at the edge of his wit (Мудрый человек бьёт остриём ума).

нем. Kraft allein tut’s nicht (Одна сила ничего не сделает).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

ба́віць, баўлю, бавіш, бавіць; незак.

Разм.

1. што. Праводзіць час за якім‑н. малаважным заняткам, у доўгіх гутарках, забавах. Пасля марозу дзённых дарог добра было чуць цяпло хаты, бавіць вечары на вячорках з дзяўчатамі, у гаворках з таварышамі. Мележ. Перакідваліся то жартам, то нязначным, пустым словам. Бавілі час, як ўмелі. Асіпенка. // Бескарысна траціць (час). Сілівон сядзеў на ахапку сухой асакі і, каб марна не бавіць час, выстругваў зуб’е для грабляў. Лынькоў. // Марудзіць, цягнуць (час). Бацька прыдзірліва сочыць, каб Юзік не ўставаў на наскі, знарок бавіць хвіліну і нарэшце .. здымае мерку. Хадановіч.

2. каго-што. Забаўляць. І нас, дзяцей, ён бавіў, як малых. Хведаровіч. // Весяліць, цешыць. Суседку нават бавіла бездапаможнасць Нюсі. Пестрак. У дзяцінстве апавядаюць казкі, і бавяць хлапечы розум у гэтых казках прыгожыя князёўны. Мікуліч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тума́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак., каго-што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Засцілаць, закрываць сабой (пра пыл, дым і пад.). Дым туманіць далягляд. // Засціць што‑н. чым‑н. Часамі пастушкі .. туманілі неба дымам сухога [бульбоўніку]. Чорны.

2. Завалакаць (вочы), перашкаджаць добра бачыць. [Антосіха] глядзіць на сваіх кватарантаў, і вочы яе туманяць слёзы. Кулакоўскі. // перан. Засціць (свядомасць, думкі); пазбаўляць здольнасці ясна разумець, успрымаць. Хмель помсты туманіў .. [Соміку] свядомасць. Крапіва. Скрыпелі да болю зубы, скрыпелі масніцы, злосць туманіла розум. Шашкоў. Усё цела .. [Яўхіма] поўнілася нецярплівай, гарачай прагай, якая ап’яняла, паліла, туманіла развагу. Мележ. // Разм. Рабіць няясным, незразумелым, блытаць. [Антон:] — Ведаеш, брыгадзір, давай на чыстату. Выкладвай, як яно было... І не тумань мне галавы! Савіцкі. І Змітрок не заходзіць. Яшчэ туманіць, што па справах да старасты. Разам на полі — не могуць дамовіцца. Мыслівец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)