ка́нтар 1, ‑а, м.
Вуздэчка без цугляў для прывязвання каня. Батура падышоў да шула, адвязаў кантар, уз’ехаў на двор, занёс муку і сала ў кладоўку і павярнуў каня па выезд. Гурскі.
ка́нтар 2, ‑а, м.
Разм. Род бязмена.
ка́нтар 3, ‑а, м.
1. Пеўчы хору ў каталіцкай царкве. // Галоўны пеўчы ў сінагозе.
2. Настаўнік і дырыжор хору, а таксама арганіст у пратэстанцкай царкве.
[Лац. cantor — спявак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абро́ць, ‑і, ж.
Прадмет вупражы, які надзяецца каню на галаву. Сёмка трымаў каня за аброць, упіраўся плечуком у аглоблю. Колас.
•••
Трымаць на аброці гл. трымаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кава́льства, ‑а, н.
Рамяство, занятак каваля. [Каваль] не толькі займаўся кавальствам. У яго быў дробны кавалак зямлі, на якім льга было пратрымаць каня і карову. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самахо́дзь, прысл.
Разм. Без кіравання, без прынукі (пра каня, вала). [Сымон:] — Пускай.. [каня] на самаходзь, лішне не турбуй у баразне. Кулакоўскі. // Самацёкам, без садзейнічання. Справа ідзе самаходзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трэ́нзель, ‑я, м.
Металічныя цуглі, пры дапамозе якіх кіруюць канём, націскаючы на язык і куткі рота, а таксама ланцужок для ўтрымання муштука ў роце каня.
[Ад ням. Trense.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уе́здзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак.
Разм.
1. што. Ушчыльніць, утрамбаваць, убіць яздой; выездзіць. Уездзіць двор.
2. каго-што. Утаміць, змучыць доўгай яздой: заездзіць. Уездзіць каня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Каса́ты ’калі ў каня доўгая грыва’, ’дрэва, калі галіны абвісаюць на дол’ (КЭС, лаг.), да каса© (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нэ ’но, пайшоў (паганянне каня)’ (Бяльк., Гарэц., Касп.), рус. варонеж., пск. нэ ’тс’. Відаць, экспрэсіўна дэфармаванае но ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Поўз ’каня, уздоўж’: ішоў поўз прасла (Бяльк.). Гл. поўз ’тс’. Адсутнасць акання сведчыць, відаць, пра захаванне ўласнага націску.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́лінька — ласкавае кліканне, падзыванне маладога каня (Вушац. сл.). Гукаперайманне, параўн. укр. туль-туль, тюль‑тюль (для падклікання індыкоў).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)