індывідуа́льны

(фр. individuel, ад лац. individuum = непадзельнае, асобіна)

1) уласцівы толькі адной асобе (індывідууму), асабісты (напр. і. густ, і. падыход);

2) які знаходзіцца ў асабістым карыстанні, не калектыўны (напр. і. транспарт);

3) асобны, адзінкавы (напр. і. выпадак).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

казуі́стыка

(фр. casuistique, ад лац. casus = выпадак)

1) прымяненне агульных артыкулаў закона да розных юрыдычных выпадкаў;

2) прымяненне да асобных выпадкаў агульных дагматычных палажэнняў у сярэдневяковай схаластыцы;

3) перан. спрыт пры доказах чаго-н. непраўдзівага, фальшывага; кручкатворства.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

даво́дзіцца

1. (мець выпадак) sich ergében*, dass…; Gelégenheit háben;

ёй так і не давяло́ся з ім паба́чыцца sie hatte kéine Gelégenheit, ihn wíeder zu séhen [sich mit ihm zu tréffen*];

2. (быць сваяком) verwándt sein;

яна́ даво́дзіцца мне цёткай sie ist méine Tánte

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

кра́йні äußerst;

кра́йняя цана́ äußerster Preis;

кра́йні тэ́рмін äußerster Termín;

у кра́йнім вы́падку schlímmstenfalls, im schlímmsten [äußersten] Fall; äußerstenfalls; wenn álle Strícke réißen*;

на кра́йні вы́падак für den Nótfall;

кра́йні спра́ва ganz rechts;

кра́йні (у калоне) der links [rechts] (Stéhende)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

эпізо́д

(фр. épisode, ад гр. episodion = устаўка, дадатак)

1) выпадак, здарэнне, адзін з момантаў у ходзе падзей (напр. э. гісторыі, э. бою);

2) адносна закончаная частка мастацкага твора (напр. э. з рамана).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Калбата́ць ’мяшаць, збіваць яйкі з мукой’ (гродз., Мат. АС), калбоціць, калбаціць, калбуціць ’рашчыняць’, ’замешваць’, ’боўтаць’ (гродз., Сл. паўн.-зах.), калбоціцца ’боўтацца, пералівацца’ (Сцяшк. МГ), ’боўтацца, пялёскацца’ (шчуч., Сл. паўн.-зах.). Сюды ж і вытворныя: калбочаная яешня, калбатуха ’амлет, страва з малака, мукі, яец, перамешаных і спечаных на сале’ (Сцяшк. МГ), калбатун ’баўтун, неаплодненае яйцо’ (ашм., воран., іўеў., Сл. паўн.-зах.), калбатуха ’непрыгодная для яды страва, бурда’ (смарг., Сл. паўн.-зах.). Паводле фармальнага крытэрыю і лінгвагеаграфіі (слова прадстаўлена толькі на захадзе Гродзенскай вобласці) верагодней суаднесці яго з літ. kalbė́ti ’гаварыць’. Тут цікавы выпадак, калі ў прамым значэнні ’гаварыць’ слова не зафіксавана, ёсць толькі двухсэнсоўныя прыклады, такія, як калбатун ’балбатун’ («Калбатун кажуць на таго, хто многа гаворыць», лід., Сл. паўн.-зах., 2, 371). Двухсэнсоўны прыклад таму, што калбатун ’балбатун’ можа быць наватворам на базе калбатаць ’боўтаць’ > ’балбатаць’, аднак больш імаверна, што дэрыват суаднесены з калбатаць ’гаварыць’ або, дакладней, з экспрэсіўным варыянтам ’гаварыць’ — ’балбатаць’. Тут цікавы выпадак працэсу, пры якім суаднесеныя па адной прыкмеце запазычаны і спрадвечныя дзеясловы ўзаемадзейнічаюць такім чынам, што запазычаны — калбатаць (і інш. формы) атрымлівае прамую семантыку бел. баўтаць. Парадаксальным з’яўляецца тое, што былі суаднесены толькі пераносныя значэнні абодвух слоў, а за літуанізмам замацавана адно з асноўных значэнняў дзеяслова боўтаць. Запазычанае слова да таго ж было па-рознаму адаптавана (гл. формы вышэй), гэта, аднак, можна разглядаць і як пазнейшыя трансфармацыі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Стаць 1 ‘спыніцца’, ‘заняць вертыкальнае становішча’, ‘з’явіцца’, ‘застыць на месцы’, ‘адбыцца, здарыцца, зрабіцца’, ‘пачаць’, безас. ‘хапіць’, ста́цца ‘адбыцца, здарыцца’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Сл. ПЗБ, Бяльк., ТС, Федар. 4, Ян.). Укр. ста́ти, рус. стать, ст.-рус. стати, польск. stać, чэш. státi se ‘здарыцца, стаць’, славац. stať, серб.-харв. ста̏ти, славен. státi, ст.-слав. стати. Прасл. *stati ад і.-е. *stā‑ ‘стаць’; адпаведнікі ў літ. stàti ‘прыступаць, станавіцца’, лат. stât ‘станавіцца’, ст.-прус. postāt ‘стаць’, ст.-інд. asthāt аор. ‘устаў, стаў’, лац. stō ‘стаяць’ і г. д. Гл. Фасмер, 3, 748 з літ-рай; Борысь, 574; Махэк₂, 575; Сной₁, 605. Параўн. ставаць, стаяць.

Стаць 2 ‘справа, прычына’, ‘прыстойнасць, гожасць’ (Нас., ТС), стаццё ‘здарэнне, прыгода; незвычайны выпадак’ (Нас., Гарэц.), ста́цце ‘хвароба’ (Мат. Гом.), стаццо́ ‘здарэнне’ (Мат. Маг.). Параўн. укр. стать ‘полавая прыналежнасць; постаць’, рус. стать ‘будова цела’, ‘прычына, выпадак’, прыставачныя ўтварэнні: польск. postać ‘фігура, пастава’, ст.-польск. postać ‘род’, ст.-чэш. podstať ‘сутнасць’, славен. póstȃt ‘шэраг рабочых у полі ці ў вінаградніку’, серб.-харв. по̀стат ‘шэраг (у час жніва)’, балг. по̀стат ‘паласа, якую жнуць адна ці некалькі жней’, ц.-слав. постать ‘вызначэнне, загад, пастанова; прызначэнне’. Прасл. *statь, абстрактны назоўнік ад *stati, гл. стаць. Роднасны лат. stātis ‘стойка’, авест. stāiti‑ ‘стойка, стаянне, устанаўленне’, ст.-ісл. stód ‘месца, стан’ (Фасмер, 3, 748; БВР, 5, 549; ЕСУМ, 5, 402; Бязлай, 3, 92).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

слу́чай м.

1. вы́падак, -дку м.;

2. (приключение, происшествие) здарэ́нне, -ння ср.;

3. (повод) наго́да, -ды ж.; вы́падак, -дку м.; прычы́на, -ны ж.;

◊

в слу́чае чего́ у вы́падку чаго́, а калі́ што яко́е;

на слу́чай чего́ калі́ што яко́е;

по слу́чаю чего́ з вы́падку чаго́, з прычы́ны чаго́, з наго́ды чаго́;

купи́ть по слу́чаю купі́ць выпадко́ва;

от слу́чая к слу́чаю ад вы́падку да вы́падку;

на все слу́чаи жи́зни на ўсе вы́падкі жыцця́;

в том слу́чае, е́сли… у тым вы́падку, калі́…

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

прыва́тны

1. privat [-´vɑ:t], Privat- [-´vɑ:t-];

прыва́тная ўла́снасць Priváteigentum n -s;

прыва́тны капіта́л Privátkapital n -s;

гэ́та яго́ прыва́тная спра́ва das ist séine Privátangelegenheit;

прыва́тны вы́падак ein speziéller Fall, Sónderfall m -(e)s, -fälle;

прыва́тнае пыта́нне Éinzelfrage f, Téilfrage f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

раз’я́трыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.

1. Выклікаць у кім‑н. моцнае раздражненне, злосць; раз’юшыць. — Пацэліла, мабыць, у зубы, бо балюча ўдарыла кветачкі пальцаў. Гэта раз’ятрыла мяне, і я пачала лупцаваць яго абедзвюма рукамі па чым папала. Шамякін. Канцавенькага гэта яшчэ больш раз’ятрыла: — От чаму гэтае гумно з хутара не зносяць!.. Арочка.

2. Прычыніць боль, дакрануўшыся да чаго‑н. балючага; растрывожыць, развярэдзіць. Раз’ятрыць рану. // перан. Прычыніць маральныя пакуты. У хатах людзі пабойваліся ўспамінаць пра гэты страшны выпадак, каб не раз’ятрыць сваіх сэрцаў. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)