Stück

n -(e)s, -e разм. тс. -en і - (як мера)

1) кава́лак; ча́стка

ein ábgebrochenes ~ — абло́мак

ein ábgehauenes ~ — абру́бак

ein ángesetztes ~ — надста́ўка

ein aufgenähtes ~ — нашыўка

ein ~ Land — кава́лак зямлі́

2) шту́ка (яек і г.д.); экземпля́р (калекцыі); ме́сца (багажу); галава́ (пры ўказанні на колькасць жывёл)

3) уры́вак (з кнігі, мовы і г.д.)

4) п’е́са

ein ~ gében* — ста́віць п’е́су

5) вайск. гарма́та

◊ sich in (táusend) ~e zerréißen* — разм. выпіна́цца [вылу́звацца] са ску́ры

sich für j-n in ~e réißen lássen* — стая́ць гаро́ю за каго́-н.

aus fréien Stücken — (до́бра) ахво́тна

gróße Stücke auf j-n hálten* — звя́зваць вялі́кія надзе́і з кім-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Not

f -, Nöte

1) неабхо́днасць, патрэ́ба, кра́йнасць

aus ~ — па неабхо́днасці

zur ~ — у кра́йнім вы́падку

mit knápper ~, mit Müh' und ~ — з вялі́кай ця́жкасцю, насі́лу, ледзь-ледзь

2) бе́днасць, гале́ча, няста́ча, лі́ха, бе́дства

j-m aus der ~ hélfen* — выруча́ць каго́-н. (з бяды́), дапамага́ць каму́-н. у бядзе́

in der ~ lében — жыць у няста́чы [гале́чы]

in ~ geráten* — тра́піць у бяду́

j-m séine ~ klágen — папла́кацца каму́-н., раскрыва́ць каму́-н. душу́

séine (líebe) ~ mit j-m, etw. (D) háben — мець мно́га кло́пату [адны́ турбо́ты] з кім-н., чым-н.

◊ ~ lehrt béten — ≅ не пры́йдзе трыво́га – не ўспо́мніш і Бо́га

~ kennt kein Gebót — бяда́ свае́ зако́ны пі́ша

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

bléiben

* vi (s)

1) застава́цца; знахо́дзіцца

am Lében ~ — застава́цца жывы́м

2) застава́цца (кім-н.)

er bleibt mein Freund — ён застае́цца маі́м ся́брам

er bleibt sich ímmer gleich — ён заўсёды ве́рны сабе́

3) (bei D) застава́цца (пры чым-н.)

bei séiner Méinung ~ — застава́цца пры сваёй ду́мцы

bei der Sáche ~ — не адхіля́цца ад тэ́мы

ich bléibe dabéi — я насто́йваю на гэ́тым

es bleibt dabéi! — так вы́рашана!, так таму́ і быць!

wo bleibt er? — дзе гэ́та ён (цяга́ецца)?

bléibe rúhig! — будзь спако́йны!

in Kontákt ~ — захо́ўваць канта́кт

~ lássen* — vt пакіда́ць, не чапа́ць

er sóllte das ~ lássen — ён не паві́нен быў гэ́тага рабі́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

bréchen

*

1.

vt

1) лама́ць; ірва́ць, зрыва́ць (кветкі)

den Flachs ~ — мяць лён

j-m das Herz ~ — разбі́ць чыё-н. слю́ца, мо́цна засму́ціць каго́-н.

2) паруша́ць (дагавор, маўчанне і г.д.)

sein Wort ~ — пару́шыць, не стрыма́ць сло́ва

3) злама́ць (супраціўленне і г.д.)

éinen Rekórd ~ — пабі́ць рэко́ры́

4) праламля́ць (промні святла)

2.

vi (s)

1) лама́цца, ло́пацца (пра лёд і г.д.)

2) га́снуць (пра позірк), заміра́ць (пра гукі)

3) (h) (mit D) перапыня́ць зно́сіны (з кім-н., з чым-н.)

4) (s) прарыва́цца, урыва́цца

die Sónne brach durch die Wólken — со́нца вы́глянула з-за хмар

3.

(sich)

фіз. праламля́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

schíeßen

*

I

1.

vi (auf A, nach D) страля́ць (у каго-н., у што-н.); вайск. тс. ве́сці аго́нь

dirékt ~ — страля́ць прамо́й наво́дкай

das Gewéhr schießt zu weit [zu kurz] — ружжо́ дае́ пералёт [недалёт]

zu kurz ~ — прамахну́цца (тс. перан.)

2.

vt страля́ць (птушку, лася і г.д.)

éine Sálve ~ — дава́ць залп

3.

(sich)

(mit j-m) страля́цца (з кім-н.) (на дуэлі)

II

vi (s)

1) пуска́цца, кі́дацца, накіро́ўвацца, ры́нуцца

ein gúter Gedánke schoss mir durch den Kopf — у мяне́ мільгану́ла до́брая ду́мка

2) ху́тка расці́

in die Höhe ~ — ху́тка расці́ [выраста́ць]; падско́чыць, уско́чыць

◊ etw. ~ lássen* — разм. адмо́віцца ад чаго́-н.

die Zügel ~ lássen* — даць во́лю свайму́ настро́ю [сваі́м пачу́ццям]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ánsehen

* vt

1) (па)глядзе́ць (на каго-н., на што-н.); разгля́дваць (каго-н., што-н.)

j-n schief ~ — ко́са глядзе́ць на каго́-н.

sich (D) etw. ~ — разгляда́ць, глядзе́ць, агляда́ць што-н.

ich hábe mir díesen film ángesehen — я паглядзе́ў гэ́ты фільм

2) (für, als A) прыма́ць, лічы́ць (за каго-н., што-н.)

sich für j-n ~ lássen* — выдава́ць сябе́ за каго́-н.

3)

etw. mit ~ — быць гледачо́м [све́дкам] чаго́-н.

ich will es nicht länger mit ~ — я не хачу́ гэ́тага больш цярпе́ць

4) (D) ба́чыць, заўважа́ць (па кім-н.)

man sieht es dir an — па табе́ гэ́та ба́чна

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

наляце́ць, ‑лячу, ‑ляціш, ‑ляціць; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыляцець у вялікай колькасці. Аднекуль наляцелі пчолы, папрыляталі камары. Мурашка. Паляцела шмат аваднёў і сляпнёў. Чарнышэвіч. // пераважна безас. Налятаючы ці падаючы, асесці ў якой‑н. колькасці. Паляцела снегу ў сенцы. Наляцела лісця на газоны. // перан. Разм. Хутка прыехаць, наехаць у вялікай колькасці. Наляцелі карэспандэнты на выстаўку.

2. перан.; на каго-што. Разм. На хаду, з разбегу наткнуцца, наскочыць на каго‑, што‑н. Як укопаны, спыніўся бронетранспарцёр, з разгону наляцелі адна на другую машыны і таксама замерлі. Шчарбатаў. Хтосьці ў цёмным кутку наляцеў на мяне нечакана, Ледзь не збіў мяне з ног. Куляшоў. // перан. Разм. Раптам сустрэцца з кім‑н. Наляцець на вуліцы на знаёмага. □ [Коля] выскачыў на лугавіну і адразу наляцеў на двух немцаў. Ставер.

3. на каго-што. Напасці, накінуцца з лёту. Каршун наляцеў на куранят. // Напасці, атакаваць з паветра. Апоўдні на горад наляцелі нямецка-фашысцкія самалёты. Гурскі.

4. на каго-што і без дап. Зрабіць напад, атакаваць. Карнікі наляцелі раненька, ачапілі вёску, выставілі паставых скрозь па вуліцы, загадалі нікому не выходзіць з хат. Марціновіч. // Напасці з мэтай грабяжу. Наляцела банда на магазін. // Раптам з’явіцца, прыехаць. Наляцець з вобыскам. Наляцець з рэвізіяй.

5. перан.; на каго. Разм. Накінуцца на каго‑н. з лаянкай, пагрозамі. Толькі [Патапчык] адпрог каня і ўсунуўся ў хату, Антоля наляцела на яго, як коршак. Чарнышэвіч.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Знянацку пачацца (пра вецер, дождж, хмары і пад.). Наляцеў і закружыўся па шляху, уздымаючы пясок, моцны вецер-віхор. Галавач. Паляціць перад самым жнівом навальніца з градам і ад краю ў край усё вымалаціць. Паслядовіч. // перан. Разм. Настаць, надысці (пра падзеі, здарэнні, поры года і пад.). Наляцела зіма. □ Наляцела вайна. Фашысты знішчылі і школу і сельсавет, разрабавалі калгасы. Дуброўскі. // перан. Нечакана з’явіцца, узнікнуць, ахапіць. Мары светлыя к нам наляцелі... Журба. Раптам наляцелі ўспаміны.., наляцелі і запаланілі ўсё сэрца, усю душу. Лупсякоў.

•••

Каршуном наляцець — раптоўна і імкліва накінуцца, напасці на каго‑н. са злосцю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абысці́, абыду, абыдзеш, абыдзе; пр. абышоў, ‑шла, ‑шло; заг. абыдзі; зак., каго-што.

1. Рухаючыся па крузе, прайсці вакол каго‑, чаго‑н. Стаў клікаць Дубяга бацькоў і сям’ю. Кругом абышоў ён сялібу сваю. Ніхто не азваўся. Танк. Абыдзе Ян камень навокал, нават абмацае яго рукою і плюне. Пестрак. // Абкружыць, абступіць. Кінь вокам на увесь абшар зямлі: Вось хату шчыльна абышлі Парканы з вострымі цвікамі. Багдановіч.

2. У ваеннай справе — зайсці ворагу з тылу або з фланга, каб акружыць яго. Па горадзе хадзілі розныя чуткі: адны казалі, што нашы войскі занялі Кенігсберг, другія, што нямецка-фашысцкія войскі абышлі Брэсцкую крэпасць, хоць гарнізон не здаўся і вядзе гераічную барацьбу. Гурскі.

3. Прайсці бокам, мінуўшы каго‑, што‑н.; абагнуць каго‑, што‑н. Абысці вёску. □ Батальён потайкам уначы абышоў Прымакі і Вепры і хаваўся ў лесе, выставіўшы варту і рассыпаўшы дазоры. Колас. // перан. Мінуць, не закрануць каго‑, што‑н. [Волька:] — Людзей неяк мінае, а мяне ні адна бяда не абыдзе. Васілевіч. // перан. Знарок пазбегнуць, не закрануць чаго‑н. (у размове, апавяданні і пад.). І той выпадак недарэчны — Аб ім так прыкра ўспамінаць — Ён [Гедвіла] абышоў лагодна, «гжэчна», Бо ж людзям трэба меру знаць. Колас. // перан. Не палічыцца з чым‑н., не прыняць пад увагу, не ўлічыць чаго‑н. Абысці закон, загад. // перан. Пакінуць без павышэння, узнагароды і пад.

4. Прайсці па ўсёй прасторы чаго‑н., наведаць розныя месцы. Сёння з песняй абыду я Уваскросшую з руінаў Залатую, маладую Нашу родную краіну. Панчанка. Шмат вёсак і гаспадароў абышоў Пракоп, але прыпынку ўсё не знаходзілася. Колас. // Падысці да кожнага па чарзе. Нецярпліва прычакаў.. [Гушка] пачатку работы і абышоў усіх рабочых, шукаючы Адася. Чорны. // Пашырыцца, стаць усюды вядомым. Навіна абышла ўвесь раён.

5. Падмануць, ашукаць. Вер людзям, ды не будзь занадта прасцяком, Бо іншы дабрадзея носіць маску, Каб пры выпадку абысці цябе цішком... Валасевіч. Міхайлаў быў добры канцылярыст, ён умеў абысці паперкаю начальства. Шынклер.

6. Перамагчы, узяць верх; выперадзіць. Доўгі і тонкі, як вудзільна, Стась Рудніцкі рыўком абышоў Віктара, а потым і Васіля. Шашкоў.

•••

За вярсту абысці — не мець жадання сустракацца, бачыцца з кім‑н.; пазбягаць каго‑, чаго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кроў, крыві, Т кроўю і крывёй, ж.

1. Чырвоная вадкасць, якая рухаецца па крывяносных сасудах арганізма, жывіць яго клеткі і забяспечвае абмен рэчываў. Артэрыяльная кроў. Венозная кроў. Рух крыві.

2. перан. Блізкае кроўнае сваяцтва. Адной крыві. □ — У Марысі Антосева кроў. Бажко. // Блізкі сваяк. У глыбіні душы варухнулася ў Сіпака нешта падобнае на крупінку жалю да чалавека: што тут ні кажы, а ўсё ж свая кроў... Лынькоў.

3. Парода жывёлы. Бульдог чыстай крыві. // Пра род, паходжанне людзей. Мадам Гамрэкелі сказала, што ў Сімонавых паводзінах адразу відаць несамавітасць ягонага роду, не[высака]роднасць крыві. Самуйлёнак.

4. перан. Забойства, кровапраліцце. [Дзед Бадыль:] Народ не вытрымае, з голымі рукамі кінецца на гарматы і кулямёты. Крыві шмат будзе. Крапіва.

5. перан.; якая. Тэмперамент, характар. Гарачая кроў. Маладая кроў.

•••

Сумяшчальнасць крыві гл. сумяшчальнасць.

Гарачая кроў — пра страснага, тэмпераментнага чалавека.

Да апошняй каплі крыві гл. капля.

Кроў гаворыць (загаварыла) у кім — аб праяўленні чаго‑н., уласцівага роду, нацыі і пад.

Кроў за кроў — помсціць забойствам за забойства.

Кроў з малаком — пра дужага прыгожага чалавека з румяным свежым тварам.

Кроў іграе (кіпіць) — пра багацце жыццёвых сіл, энергіі.

Кроў кінулася (хлынула) у галаву каму — хто‑н. моцна ўсхваляваўся, узрушыўся.

Кроў ледзянее (стыне) (у жылах) — пра пачуццё жаху, моцнага перапуду.

Кроў ударыла ў твар каму — хто‑н. пачырванеў ад збянтэжанасці, сораму, непрыемнасці і пад.

Кроўю сэрца (кніжн.) — з глыбокім пачуццём і перакананнем, з вялікімі мукамі (пісаць, тварыць што‑н.).

Купацца ў крыві гл. купацца.

Ліць (праліць) кроў гл. ліць.

Льецца (праліваецца) кроў чыя, якая — пра вялікія ахвяры, масавае забойства людзей (звычайна ў час вайны).

Наліцца кроўю гл. напіцца.

Напіцца (насмактацца) крыві гл. напіцца.

Патапіць у крыві гл. патапіць.

Піць (смактаць, ссаць) кроў гл. піць.

Плоць ад плоці, кроў ад крыві гл. плоць.

Плоць і кроў каго, чыя гл. плоць.

Потам і кроўю гл. пот.

Псаваць кроў каму гл. псаваць.

Псаваць сабе кроў гл. псаваць.

Сысці кроўю гл. сысці.

Сэрца кроўю абліваецца гл. сэрца.

Умыцца кроўю гл. умыцца.

(Хоць) кроў з носа — нягледзячы ні на якія цяжкасці, перашкоды (зрабіць што‑н., дамагчыся чаго‑н.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

з’е́сці, з’ем, з’ясі, з’есць; з’ядзім, з’ясце, з’ядуць; пр. з’еў, з’ела; заг. з’еш, з’ешце; зак., каго-што.

1. і чаго. Прыняць якую‑н. ежу; скарыстаць на яду, на харчаванне. З’есці хлеба. З’есці яблык. З’есці па бліну. □ Кандрат Назарэўскі з асалодай з’еў увесь хлеб і ўсё малако. Чорны. Адзін з’еш хоць вала — адна хвала. З нар. // Загрызці, задушыць. Па пасёлку папаўзлі чуткі, што Гінку з’елі ваўкі. Корбан.

2. перан. Разм. Нападкамі, ганеннем звесці са свету, загубіць. — Заўсёды ён імкнуўся з’есці мяне, зжыць са свету, ну — і згубіць цяпер. Шынклер. Цешча зноў загаласіла: — А не вінаваты ж ён, не вінаваты!.. А з’елі ж яго свае зайздроснікі!.. Асіпенка. // Поўнасцю паглынуць, забраць. [Максім Астаповіч] абышоў навокал хату — усё было старое, трухлявае, разваленае. Вось і ўсё, што асталося дзеля Марынінай будучыні, хіба можа далучыць яшчэ сюды яго былую няўдалую мару, якая з’ела лепшыя яго маладыя гады. Чорны. З’ела царскае каранне Тарасову сілу, — Менш глядзеў ужо на неба, А больш у магілу. Купала.

3. Сапсаваць, пашкодзіць, грызучы і пад. (пра насякомых, грызуноў). Моль з’ела футра. □ Калі ўжо завёўся шашаль, можа ўсю будыніну з’есці дашчэнту. Баранавых. // Разм. Заесці, пакусаць (пра насякомых).

4. перан. Поўнасцю знішчыць (пра сілы прыроды і пад.). Снег рыхлы з’елі туманы, — Бярозавік цячэ ў збаны; Прынёс нам бусел на хвасце Вясну — чарэмшына цвіце. Бялевіч. Прыхваціла, з’ела Спёка ярыну. Купала.

5. Разм. Пашкодзіць, разбурыць (пра ядавітае рэчыва, іржу і пад.). Грыб з’еў падлогу. Іржа з’ела трубы.

6. Груб. пагард. Ужываецца як дакор пры звароце да каго‑н. у значэнні: вазьмі, забяры. Замест адказу Аўгіння схапіла клубок нітак, шпурнула ім у чорную Васілёву бараду. — Вось па што хадзіла. З’еш яго! Колас.

7. Сцерці, затупіць (зубы).

•••

Жыўцом з’есці (праглынуць) — тое, што і з’есці (у 2 знач.).

З’есці пуд жалезнага бобу — набрацца вялікага цярпення для чаго‑н.

Зубы з’есці (праесці) на чым — доўгай працай, практыкай набыць вопыт, веды ў якой‑н. справе.

Кукіш (фігу, дулю, трасцу) з’есці — нічога не атрымаць.

Мала кашы з’еў — тое, што і мала кашы еў (гл. есці).

Пуд солі з’есці з кім — пражыць разам доўгі час.

Сабаку з’есці ў чым, на чым — мець багаты вопыт, навыкі, веды ў чым‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)