Verbum

нагавары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; -во́раны; зак.

1. чаго і без дап. Сказаць многа чаго-н.

Н. лішняга.

Н. кампліментаў.

2. на каго (што) і без дап. Узвесці паклёп.

Н. на дзяўчыну.

3. што. Запісаць на спецыяльнае прыстасаванне для гуказапісу (дыктафон і інш.).

4. што. Тое, што і загаварыць² (разм.).

◊

Нагаварыць сорак бочак арыштантаў (разм.) — расказаць шмат неверагодных гісторый.

|| незак. нагаво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

засы́паць, -плю, -плеш, -пле; -сы́п; -паны; зак.

1. што. Запоўніць даверху чым-н. сыпкім.

З. роў.

2. каго-што. Пакрыць слоем чаго-н. сыпкага.

З. стол мукой.

З. пытаннямі (перан.).

3. што і чаго. Насыпаць, усыпаць куды-н. у якой-н. колькасці.

|| незак. засыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. засыпа́нне, -я, н. і засы́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (у 1 і 3 знач.).

засячы́¹ і засе́кчы¹, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; засе́к, -кла; -сячы́; засе́чаны; зак., што.

1. Зрабіць сякерай выемку ў чым-н., на чым-н.

З. дрэва.

2. Пра каня: на хаду параніць адной нагой другую.

Конь засек нагу.

3. Адзначыць момант чаго-н., а таксама вызначыць пункт, месцазнаходжанне чаго-н.

З. час вылету.

З. курс карабля.

|| незак. засяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

даты́чны, -ая, -ае.

1. Прыналежны да чаго-н., які мае пэўнае дачыненне да чаго-н.

Д. да музыкі чалавек.

Асобы, датычныя да злачынства.

2. у знач. наз. даты́чная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. У матэматыцы: прамая лінія, якая праходзіць праз пункт крывой і супадае з ёй у гэтым пункце.

Правесці датычную да акружнасці.

|| наз. даты́чнасць, -і, ж. (да 1 знач.).

дацягну́цца, -цягну́ся, -ця́гнешся, -ця́гнецца; -цягні́ся; зак., да чаго.

1. Выцягваючыся, дастаць што-н., дакрануцца да чаго-н.

Д. да столі.

2. Узрастаючы, павялічваючыся, дасягнуць якой-н. мяжы.

Чарга дацягнулася да дзвярэй.

3. Марудна праходзячы, дасягнуць якога-н. тэрміну.

Час дацягнуўся да восені.

4. 3 цяжкасцю дайсці да якога-н. месца (разм.).

Стары ледзь дацягнуўся да ложка.

|| незак. даця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́вернуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.

1. што з чаго. Варочаючы, выняць, выцягнуць.

В. пень з коранем.

2. што. Надаць неўласцівы паварот, вывіхнуць (разм.).

В. нагу.

3. каго-што з чаго. Валячы, перакульваючы, выдаліць адкуль-н. (разм.).

В. вядро вады.

В. седака з калёс.

4. што. Перавярнуць унутраным бокам наверх.

В. кішэні.

В. навалачку.

|| незак. вываро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

азна́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак., што.

1. Вызначыць характэрныя рысы чаго-н., даць фармуліроўку чаму-н.

А. геаграфію як навуку.

2. Паказаць кірунак, шлях каму-, чаму-н.; вылучыць на фоне чаго-н.

А. шлях да перамогі.

3. Абумовіць сабой, прадвызначыць.

Вялікая падзея азначыла прыход новага ў жыцці.

|| незак. азнача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. азначэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

абміну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.

1. Прайсці, праехаць міма каго-, чаго-н.

А. вёску.

2. Рухаючыся хутчэй, абагнаць каго-, што-н.

А. пешахода.

3. Не зачапіць, не закрануць.

Куля мяне абмінула.

4. перан. Пазбегнуць, унікнуць чаго-н. (часцей з адмоўем); прапусціць, не звярнуць увагі на што-н.

Злачынцу не а. кары.

|| незак. абміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

адвяза́цца, -вяжу́ся, -вя́жашся, -вя́жацца; -вяжы́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Развязацца, вызваліцца ад прывязі.

Сабака адвязаўся.

Вяроўка адвязалася.

2. перан., ад каго. Перастаць дакучаць каму-н. (разм.).

Адвяжыся ты ад мяне.

3. перан., ад каго-чаго. Пазбавіцца ад каго-, чаго-н. непажаданага, непрыемнага або дакучлівага (разм.).

Хацелася хутчэй а. ад такога чалавека.

|| незак. адвя́звацца, -аецца (да 1 знач.).

пласт, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Шчыльны, плоскі слой чаго-н.

Верхнія пласты глебы.

Пласты каштоўных выкапняў.

2. перан. Аднародная ў якіх-н. адносінах маса як частка чаго-н. (кніжн.).

Пласты насельніцтва.

Лексічны п.

◊

Ляжаць як пласт або пластом (разм.) — нерухома, не маючы сіл падняцца.

|| прым. пластавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).

Пластавая горная парода.

П. вугаль.