Ро́галь ’няўдалы хлеб’ (ПСл.). Відаць, з польск. rogal ’рагалік’, успрынятага з адмоўным значэннем. Параўн. мар. rohél, чэш. rohlík, названыя паводле падабенства з рогам; тое ж славац. rožek, а таксама ням. Hörnel, Hörnehek (Махэк₂, 515).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

булачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак, ж.

1. Памянш. да булка; маленькая булка.

2. Здобная булка з пшанічнай мукі. — А гэта вось дом стаіць, — кажа .. [Люся]. — Вялікі-вялікі! Магазін, дзе прадаецца хлеб. І вулачкі! Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абмалаціць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак., што.

Малоцячы, аддзяліць зерне ад калосся, саломы. З суседняй вёскі амаль штодня прыходзіць старэйшая дачка і просіць ад бацькі дапамогі: то накасіць сена, то хлеб абмалаціць, то хлеў накрыць. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абрызглы, ‑ая, ‑ае.

Пра малако, якое пачало скісаць. [Кастусь:] — Мы дамовіліся раніцай наконт малака і хлеба, а што ж нам прыслаў пан? Абрызглага перагону, ды і хлеб ваш такі, што і свінні не елі б. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крыжак, ‑а, м.

Разм. Тое, што і крыжаносец (у 1 знач.). Па працягу стагоддзяў змагаліся мазуры з нямецкімі захопнікамі за хлеб з роднага поля і за родную мову, пачаўшы гэтую барацьбу яшчэ з крыжакамі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наняцца, наймуся, ноймешся, ноймецца; заг. найміся; зак.

Паступіць на працу па найму. Разам з усімі наняўся на работу адзін чалавек нейкага няпэўнага выгляду. Чорны. Трэба было зарабляць на хлеб, і Кірыла наняўся пасвіць свіней. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пакупнік, ‑а, м.

Той, хто купляе каго‑, што‑н. Дзве дзяўчыны спрытна завіхаліся за прылаўкам: абслугоўваючы пакупнікоў, адважвалі хлеб, прымалі грошы. Лынькоў. Каля аднае крамы стукаюць у патэльні, каля другой звоняць косамі, — пакупнікоў заклікаюць. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перапячыся, ‑пякуся, ‑пячэшся, ‑пячэцца; ‑пячомся, ‑печацеся, ‑пякуцца; пр. перапёкся, ‑пяклася, ‑лося; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Папячыся больш, чым трэба, вельмі доўга, запячыся вельмі моцна. Перапёкся хлеб.

2. Разм. Ператрэцца на сонцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Апалька ’перапечка’ (Сцяшк. МГ), рус. уладз. пале́нка, пали́ха, паленик ’тс’, паўдн. паленица ’хлеб’; укр. опалянок, каляниця ’тс’, польск. дыял. apalonek, apaloniec ’печаны хлеб’; чэш. opelka ’калач з рэшткі цеста’; славен. páljenek ’гатунак кукурузнага пірага’. Няясна. Прасцейшае — звядзенне да кораня паліць (Бірыла аб прозвішчы Апалька — Бел. антр. 2, 22; Вештарт, Лекс. Палесся, 112–115, Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 127); магчыма, вынік народнаэтымалагізуючых працэсаў; наўрад ці роднасна з літ. apalus ’круглы’ (Арашонкава і інш., там жа). Генетычная сувязь адзначаных форм таксама няпэўная: магчыма, гэта паралельныя новатворы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дар назоўнік | мужчынскі род

  1. Тое, што даецца бясплатна; падарунак.

    • Дары прыроды.
    • Прынесці што-н. у д.

  2. Талент, здольнасць.

    • Д. пісьменніка.

  3. множны лік: Хлеб і віно, над якімі адбываецца хрысціянскае богаслужэнне.

    • Святыя дары.

Фразеалагізмы:

  • Божы дар — усё, што даецца ад прыроды.
  • Дары данайцаў — падарункі, якія нясуць небяспеку і гібель.
  • Дар за дар — паслуга за паслугу.
  • Дар слова — здольнасць прыгожа гаварыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)