пану́ючы
1. прич. госпо́дствующий, вла́ствующий;
2. прич. главе́нствующий;
3. прич., перен. госпо́дствующий; преоблада́ющий; царя́щий;
4. прич. ба́рствующий;
1-4 см. панава́ць;
5. в знач. прил. госпо́дствующий;
~чая паро́да дрэў — госпо́дствующая поро́да дере́вьев;
6. деепр. госпо́дствуя, вла́ствуя;
7. деепр. главе́нствуя
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
сто́йкий
1. в разн. знач. сто́йкі;
сто́йкая го́рная поро́да сто́йкая го́рная паро́да;
сто́йкая инфе́кция мед. сто́йкая інфе́кцыя;
сто́йкий газ сто́йкі газ;
сто́йкий хара́ктер сто́йкі хара́ктар;
сто́йкая уве́ренность сто́йкая (цвёрдая) упэ́ўненасць;
сто́йкое равнове́сие физ. сто́йкая раўнава́га;
2. (выносливый) трыва́лы;
сто́йкий челове́к трыва́лы чалаве́к;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Ка́ста 1 ’каста’ (ТСБМ). Рус. ка́ста, укр. ка́ста. Паводле Фасмера, 2, 207, запазычанне з зах.-еўрап. моў. Праз мовы-пасрэднікі, ням. (Kaste) або франц. (caste), слова ўзята з парт. casta ’парода; паходжанне’, першапачаткова ’чыстая парода’. У аснове ляжыць лац. castus ’чысты’. Шанскі (2, К, 86) удакладняе, што ў рус. мове (якая, дарэчы, можа быць пасрэднікам для бел.) ка́ста з’явілася ў канцы XVIII ст. Упершыню фіксуецца ў рус. слоўніку Яноўскага 1803 г. са значэннем ’грамадская групоўка ў Індыі’, агульнае значэнне ўстанаўліваецца з 1847 г. (яно фіксуецца ў Слоўніку АН; гл. Шанскі, там жа).
Кас́та 2 ’яслі, драбіны’ (Сл. паўн.-зах.). Слова ўжываецца таксама ў мн. ліку (напр., сена кладуць у касты). Паводле Сл. паўн.-зах., 2, 433, запазычанне непасрэдна з літ. kāstė ’тс’, якое, у сваю чаргу, было ўзята з ням. Kasten ’тс’. Можна пагадзіцца з прапанаванай этымалогіяй (< ням.) у агульных рысах. Ням. форма Kasten не зусім дакладна адпавядае літ. kāstė. Таму, як можна меркаваць, непасрэднай крыніцай для літ. слова было іншае ням. слова. Маецца на ўвазе не сучасная ням. мова, а нейкія формы с.-ням. паходжання. Такія сапраўды ёсць (параўн. kaste ’тс’; форма гэта сустракаецца і ў сучасных ням. дыялектах). З ням. крыніцы ўзята і лат. kaste. Гл. Клюге, 356.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
баксі́т
(фр. beauxite, ад Beaux = назва мясцовасці на поўдні Францыі)
асадачная горная парода, якая складаецца з гідравокіслаў алюмінію і вокіслаў жалеза з рознымі дамешкамі; алюмініевая руда.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
га́бра
(іт. gabbro, ад Gabbro = назва горада ў Італіі)
магматычная горная парода цёмнага колеру, якая складаецца з плагіяклазу і піраксену, выкарыстоўваецца як будаўнічы і абліцовачны матэрыял.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
граўва́ка
(ад ням. grau = сыры + Wacke = разнавіднасць горнай пароды)
горная парода шэрага, чорнага, зялёнага колеру, якая складаецца з дробных кавалкаў асадачных, метамарфічных і вулканічных парод, пераважна сцэментаваных.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Муру́гі ’масць паляўнічага сабакі’ (Інстр. II), ст.-бел. мургъ ’парода сабакі’, якое, паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 143), запазычана са ст.-польск. murga, яно ў суч. польск. мове азначае ’назва сабакі’, ’вол любой масці’, ’некультурны чалавек’. Параўн., аднак, укр. мору́гий, муру́гий ’рыжы або цёмна-шэры з цёмнымі палосамі’, муру́га ’шэра-белы вол з больш цёмнымі палосамі’, рус. муругий ’паласаты, з плямамі’, якія ўзыходзяць да прасл. morǫgъ (польск. morąg ’цёмная паласа ў жывёл’, moręgi ’чорны з чырвоным’, славен. maróga ’пляма, паласа’) — усе суадносяцца з мара́ць ’пэцкаць’ (Фасмер, 3, 14). Сюды яшчэ чэш. merhy ’ра́гі — ’палосы на запацелых войнах’, merhovati ’рабіць паласатым’ (Махэк₂, 360).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bedrock
[ˈbedrɑ:k]
1.
n.
1) Geol. карэ́нная паро́да, скала́
2) Figur. мо́цныя падста́вы, грунт
3) Figur. найніжэ́йшы ўзро́вень, дно n.
4) гало́ўны пры́нцып
Honesty was the bedrock of his life — Сумле́ннасьць была́ гало́ўным пры́нцыпам у яго́ным жыцьці́
2.
adj.
асно́ўны, фундамэнта́льны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
агальматалі́т
(ад гр. agalma, -atos = аздоба + -літ)
дробназярністая горная парода белага, шэрага, бура-жоўтага або зялёнага колеру, якая складаецца з пірафіліту з рознымі прымесямі; выкарыстоўваецца ў дэкаратыўным мастацтае.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
керн
(ням. Kem)
1) парода, грунт, якія бяруць для пробы пустацелым інструментам, напр. бурам пры бурэнні свідравін;
2) пункт, які наносіцца кернерам пры разметцы загатовак для далейшай апрацоўкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)