по́плаў

1. Заліўны луг; наогул сенажаць (БРС). Тое ж поплава (Ст.-дар.).

2. Раслінны пласт на паверхні вады ў стаячым вадаёме; зарослае месца на возеры (Люб., Слаўг.).

3. Палявая паша, палявая трава (Рэч.).

4. Шырокае месца на рацэ (Касц. Бяльк.).

5. Смецце, мох, голле, дровы, якія выносяцца вадой на бераг ракі ў час разводдзя (Бых., Ветк., поўнач Маг., Пол. Талст.).

6. Вялікая сетка для лоўлі рыбы зімой (Стол.).

□ в. Паплавы́ Бярэз., ур. Поплава (луг) Ельск., ур. Поплаў (нізкі лог) каля в. Урэчча Слаўг., р. Паплавы́ (1910) каля в. Ржаўка Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

буго́р

1. Узгорак, пагорак, невялікая гара; узвышанасць; высокае месца; гара пяску (паўсям.). Тое ж лабзы́р, бузгорак, лабы́р, сугорак, лабы́нь, лабады́р, бугарок, лабырок, курганок, кургонак, бугра́ві́на (Слаўг.).

2. Кучка зямлі, якую накапаў крот (Слаўг., Хойн.).

□ ур. Бугор (высокі луг) каля в. Сіліна Поле Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

машо́к Балоцістае махавое месца; невялікае балота; нізкі луг, парослы мохам; поле-пустка, парослае мохам (Слаўг., Стаўбц.).

□ ур. Машок (лес) каля в. Гіжэнка Слаўг., ур. Машок (поле) каля в. Пруды Стаўбц., в. Машкі́ Віц. (Рам. Мат.), ур. Машкі́ (балота) каля в. Смалігаў Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

стажа́р'е Памост або месца, дзе стаялі ці звычайна ставяць стагі сена (БРС). Тое ж стажа́р (Рэч.), стажа́рня (Пол.), стажа́ры́шча, стагаві́нне, стаговішча, стогавішча, стажар'ё (Слаўг.), стагаві́шча (Слаўг., Ст.-дар.), стожышча (Нас., Слаўг.), сціжа́р'е (Кар.), сцяжа́р'е (Стаўбц.).

□ ур. Стажа́ркі (луг) каля в. Заспа Рэч.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

гак

1. Намыты вадой паўвостраў у выглядзе вузкай паласы (Гродз., Мін.).

2. Неглыбокае месца ў рацэ, дзе намыта пясчаная каса (Гродз., Мін.).

3. Прырэчны роўны заліўны луг (Мін., Колас. Малады дубок).

4. Раней у Заходняй Беларусі і Ліфляндыі мера або ўчастак зямлі (Нас. АУ).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

загуме́нне

1. Месца, луг, поле за гумном, у канцы агародаў (БРС). Тое ж загуме́нье (Жытк., Стол.), загу́менне (Ветк., Лях.), загуме́ннічча, загу́мне́чча, загу́мні́чча (Слаўг.).

2. Месца па другі бок сядзібы, у аддаленасці ад бойкай дарогі, ад вуліцы; глухое месца (Слаўг.). Тое ж загу́менне (Ветк., Лях.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

прыво́лле

1. Свабоднае, шырокае месца, прастор (БРС).

2. Прыдатнае месца, дзе блізка ёсць рэчка, лес, луг, поле (Слаўг.). Тое ж воля, раздолле, прыволіца, пры́валь (Слаўг.).

3. Стар. Месца, якое памешчык уступаў сялянам для выгану жывёлы.

4. Свабоднае месца на лузе (Нясв.).

□ в. Прыволле Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

царко́вішча Месца вакол царквы ці на якім стаяла царква (Кузн. Касп., Рэч., Слаўг., Шкл.). Тое ж царквя́нне (Слаўг.), цэрквішча, царкоўе (Ветк., Слаўг.).

□ в. Царковішча Шкл., Бял., ур. Царковішча (гравійная гара) каля в. Папоўка Слаўг., ур. Царковішча (луг) каля в. Віравая Слаўг., в. Царкоўе Буда-Каш.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Ро́ля 1 ’драматычны вобраз акцёра’, ’поўны тэкст з п’есы слоў адной дзеючай асобы’, ’работа, занятак’, ’значэнне, ступень удзелу, мера ўплыву’ (ТСБМ, Байк. і Некр.). З польск. rola ’тс’, якое (праз ням. Rolle) з франц. rôle ’роль’, ’спіс’ < лац. rotulus ’папяровы скрутак з тэкстам акцёра’ (Праабражэнскі, 2, 212; Фасмер, 3, 498; Брукнер, 462; БЕР, 6, 315).

Ро́ля 2 ’земляробства’, ’ралля’, ’узаранае поле’ (Нас.), (весня́на) ро́ля ’ралля, веснавое ворыва’ (івац., ЛА, 2), ст.-бел. рольѧ ’тс’ (Альтбаўэр). Укр. рілля́ ’узаранае поле, ралля’, рус. паўд. ро́лия, ро́лья, ро́ля ’ралля, час ворыва’ (Даль), стараж.-рус. ролия ’ралля, ворыва, земляробства’; польск. rola ’апрацоўваемая зямля’, палаб. rülʼă ’узаранае поле’, н.-луж., в.-луж. rola ’ралля’, паўд.-чэш., ходск. rolí, мар. rolʼa ’ворная зямля’, славац. rolʼа ’поле’, ralʼa ’сялянская сядзіба, участак’, славен. rál ’ралля’, râl ’ворыва’, ’час ворыва’, ’узараная зямля’, ’мера плошчы’; харв. rȁl ’мера зямлі 0,73 га’ і orál ’мера зямлі 2519 м²’, ’узаранае поле’; стараж.-рус. раль ’поле’. Прасл. *or–lja (Брукнер, 462), *orlьji < *orə‑vl‑iə < *orə‑vr‑iə (Махэк₂, 516), *orlьja (Рэйзак, 543), якое з дзеепрым. órlъ: Фурлан (Бязлай, 3, 148–149) выводзіць прасл. *orlь з órlъ, якое да прасл. *orti > orati > араць (гл.). З і.-е. *arH‑: лац. arvum ’узаранае поле’, ’луг’, ’дзёран, мурава’, ст.-грэч. ἄρουρα ’ралля’ (Покарны, 63; Фрыск, 2, 147; Вальдэ (1906), 47). З прасл. *orlь утварыўся зборны назоўнік *orlьje > славен. (o)rálje, orolje ’узараная плошча, поле’, ’мера плошчы’, бел. раллё ’ўзаранае поле’, ’ворыва’ (гл. раллё 1), чэш. rolí ’поле’, а бел. ралля (гл. ралля 1), ц.-слав., стараж.-рус. ролия, укр. рілля́, польск. rola і г. д. — з прасл. *orljьa.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

забало́цце Поле, сухадол, месца за балотам (Нясв., Слаўг., Шчуч.). Тое ж за́балацце (Рэч., Слаўг., Шчуч.), забалаццё, забалаця́нне, забалатоўе, забалотнішча, забалоцішча, забалаці́шча, забалатні́шча, забалоцічча, заболацце, забалатэ́ўё, заболатаўе, западза́балацце, запаназаболацце, заназабалаці́чча (Слаўг.).

□ в. За́балацце каля Зялёнага Лугу Мін., ур. За́балацце (луг) каля в. Заспа Рэч., в. Забалоцце Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)