спекта́кль, ‑я, м.
Пастаноўка, паказ п’есы. Спектакль падрыхтавалі мы да дня.. Канстытуцыі. Любімай п’есай Купалы мы адкрывалі наш новы, першы ў Забалоцці клуб. Брыль. [Косця:] — Дамаўляўся з.. [дырэктарам тэатра] наконт калектыўнага паходу на спектакль... Карпюк. // перан. Пра якое‑н. незвычайнае здарэнне, відовішча, выпадак і пад. [Хведар Саладыш:] — Навошта вы, пане жандар, гэты спектакль тут наладжваеце. Тут жа не тэатр, а жандарская ўправа. Сабаленка. — Уставай, маці, спектакль скончыўся, — весела сказаў Юльян цешчы, калі немцы па вузенькім завулку амаль што бягом выскачылі на вуліцу Чкалава. Новікаў.
[Фр. spectacle.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упусці́ць, -ушчу́, -у́сціш, -у́сціць; -у́шчаны; зак.
1. каго-што. Даць увайсці каму-, чаму-н. куды-н.
У. пасажыраў у вагон.
У. холад у хату.
У. каплі ў нос (уліць).
2. каго-што. Выпадкова не ўтрымаць.
У. канец вяроўкі.
3. каго (што). Мімаволі даць магчымасць каму-н. уцячы, схавацца і пад.
У. зайца.
4. перан., што. Прапусціць, не выкарыстаць што-н. своечасова.
Ён свайго не ўпусціць.
У. магчымасць.
У. выпадак.
5. што. Уставіць у выразанае, паглыбленае месца.
У. замок у дзверы.
|| незак. упуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. упу́ск, -у, м. (да 1 знач.) і упуска́нне, -я, н. (да 1 знач.); прым. упускны́, -а́я, -о́е (спец.).
У. клапан.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
казуі́стыка
(фр. casuistique, ад лац. casus = выпадак)
1) падвядзенне прыватных выпадкаў пад агульную догму як прыём сярэдневяковай схаластыкі і багаслоўя;
2) перан. спрыт пры доказах чаго-н. непраўдзівага, фальшывага; кручкатворства.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
неймаве́рны
1. (неправдоподобный) невероя́тный;
н. вы́падак — невероя́тный слу́чай;
2. (чрезвычайный) невероя́тный, неимове́рный, невообрази́мый;
н. по́спех — невероя́тный (неимове́рный) успе́х;
н. крык — невообрази́мый крик;
3. (такой, который трудно себе представить) немы́слимый; басносло́вный;
~ныя ўмо́вы — немы́слимые усло́вия;
~ная цана́ — басносло́вная цена́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
факт, ‑а, М ‑кце, м.
1. Сапраўдны, нявыдуманы выпадак, з’ява, здарэнне; тое, што адбывалася на самай справе. Падзеі, якія адбываюцца ў п’есе «Раскіданае гняздо», абапіраюцца на жыццёвыя факты. Рамановіч. // Прыклад, выпадак. [Краўчанка:] — А факты адгрузкі пустой пароды? Гэта ж усё абгрунтоўваецца .. [Берднікавым] навукова. Мікуліч. Сам факт паездкі [моладзі] на цаліну зробіць карысны ўплыў на калгаснікаў, паспрыяе ўзмацненню працоўнай актыўнасці. Дуброўскі. // Матэрыял для якога‑н. вываду, заключэння. У час вайны Даніла Мікалаевіч не аднойчы сустракаўся з фактамі, якія прывучылі яго да больш разважлівых вывадаў. Паслядовіч. Шэркас расказаў.. падрабязна і кожны свой довад пераканальна пацвердзіў фактамі. Кулакоўскі.
2. Рэальнасць, рэчаіснасць. [Доктар:] — Я рэвалюцыі чакаў і нават памагаў яе рабіць, пакуль яна не была фактам. Чорны. // Наяўнасць чаго‑н. У падмацаванне факта гэтай распусты Аленчына маці расказала некалькі прыкладаў. Колас. / у знач. вык. Разм. Пра бясспрэчную ісціну. [Янукевіч:] — Нашым механізатарам цяпер ёсць чым пахваліцца — гэта факт. Хадкевіч. [Сцяпан Пятровіч:] — У мяне двое дзяцей. І што я іх люблю — факт. Ермаловіч.
3. у знач. сцвярджальнай часціцы. Разм. Ужываецца ў значэнні: сапраўды, зразумела, бясспрэчна. [Інжынер:] — Ох, і хітр[ы] ж .. гэты Маслабоеў! Чуў, куды ён гне? Залагоджвае начальства, факт! Каршукоў.
[Ад лац. factum — зробленае.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажа́рны Féuer-; Lösch-;
пажа́рная кама́нда Féuerwehr f -, -en, Löschmannschaft f -, -en;
пажа́рная аўтамашы́на Löschfahrzeug n -(e)s, -e;
пажа́рная трыво́га Féueralarm m -(e)s, -e;
пажа́рнае дэпо́ Féuerwache f -, -n;
◊ на ўся́кі пажа́рны (вы́падак) für den Nótfall
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
occurrence
[əˈkɜ:rəns]
n.
1) зьяўле́ньне, здарэ́ньне n., вы́падак -ку m.
unexpected occurrence — нечака́нае здарэ́ньне
everyday occurrence — штодзённае здарэ́ньне
The occurrence of storms delayed our trip — Надыхо́д навальні́цы затрыма́ў на́шую пае́здку
2) Geol. месцазнахо́джаньне n., пакла́ды pl.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
піка́нтны
(фр. piquant, ад piquer = калоць)
1) востры на смак (напр. п. соус);
2) перан. які выклікае востры інтарэс, цікавасць (напр. п. выпадак);
3) перан. прываблівы, спакуслівы (напр. п-ая знешнасць).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
фатаграфі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фатаграфіі (у 1 знач.). Фатаграфічная прамысловасць. // Прызначаны для фатаграфіі, які служыць для фатаграфавання. Фатаграфічная пласцінка.
2. Атрыманы пры дапамозе фатаграфавання. Фатаграфічны партрэт. □ Убранства пакоя дапаўняла ці то карціна, ці то фатаграфічны здымак старой яўрэйскай сям’і. Мурашка.
3. перан. Такі, як пры фатаграфаванні; вельмі дакладны. Сустракаюцца ў ранніх творах Чорнага элементы натуралізму. Аўтар часам з фатаграфічнай дакладнасцю перадае пэўны жыццёвы факт, здарэнне або выпадак з чалавекам. Кудраўцаў. // Вельмі дакладны, натуралістычны. Фатаграфічнае адлюстраванне рэчаіснасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыда́ча ’тое, што дададзена, прыдадзена; прыбаўленне да цаны’ (ТСБМ, Мік., Др.-Падб., Нас., ТС), пры́дача ’прыдача, удача’ (Байк. і Некр.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад прыда́ць. Сюды ж вытворныя прыда́члівы ’шчаслівы, удачлівы; які мае асаблівы нораў’ (Нас.), прыда́чны ’ўдалы, удачны; выгадны’ (Нас., Байк. і Некр., Янк. 1). Таксама да гэтага гнязда другасны вытворны назоўнік прыда́ка ’ўдачнік; удалы, зухаваты; неўтаймоўны, непадобны характарам на родных’ (Нас., Байк. і Некр.) з далейшым зрухам семантыкі — ’выпадак; нечаканасць’ (Нас.). У апошнім выклікае цікавасць не зусім яснае (адваротнае) чаргаванне ‑ч‑/‑к‑, якое, магчыма, выклікана пераасэнсаваннем формы слова пры субстантывацыі. Верагодна, усх.-слав., параўн. рус. прида́ча, прида́чливый ’здольны, умелы; спрытны’, укр. прида́ча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)