Verbum

абапе́рціся і апе́рціся, -пру́ся, -прэ́шся, -прэ́цца; -про́мся, -праце́ся, -пру́цца; -пёрся, -пе́рлася; -пры́ся; зак.

1. на каго-што і аб каго-што. Прыхіліцца да каго-, чаго-н., выкарыстаць што-н. як апору, налегчы на каго-, што-н.

А. рукамі.

А. спінай аб сцяну.

2. перан., на каго-што. Знайсці падтрымку, апору ў кім-н.

А. на асяроддзе.

3. перан., на што. Выкарыстаць што-н. у якасці асновы для разважанняў, крыніцы інфармацыі.

А. на лічбы.

|| незак. абапіра́цца і апіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

адзе́ць, адзе́ну, адзе́неш, адзе́не; адзе́нь; адзе́ты; зак., каго-што

1. Надзець на каго-н. вопратку, апрануць.

А. дзіця.

Зіма адзела поле снегам (перан.).

2. Апрануць кім-н.

А.

Дзедам Марозам.

3. Забяспечыць каго-н. адзеннем.

Бацькі дзяцей адзелі і абулі.

4. Тое, што і надзець; нацягнуць.

Ледзь адзеў пальчаткі.

5. перан. Пакрыць; ахінуць.

Дубы зялёны плашч адзелі.

|| незак. адзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. адзе́цца, адзе́нуся, адзе́нешся, адзе́нецца; адзе́нься; незак. адзява́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. адзява́нне, -я, н. (паводле 1 і 4 знач.).

спаць, сплю, спіш, спіць; спім, спіце́, спяць; спаў, спа́ла; спі; незак.

1. Знаходзіцца ў стане сну.

Пара класціся с.

2. перан. Заціхнуць, быць бязлюдным; быць у стане спакою, нерухомасці.

Горад спіць.

Цёмнае возера спіць.

Вецер спіць.

3. перан. Быць пасіўным; бяздзейнічаць.

Трэба было не спаць, а рашуча дзейнічаць.

4. з кім. Знаходзіцца ў палавой сувязі з кім-н. (разм.).

С. з чужой жонкай — грэх.

◊

Спаць вечным сном — пра памёршага.

Спаць мёртвым сном — моцна спаць.

|| наз. спаннё, -я́, н. (да 1 знач.; разм.).

сцэна́рый, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Літаратурна-драматычны твор з падрабязным апісаннем дзеяння, на аснове якога можа ставіцца кінафільм, тэатральная пастаноўка і інш.

С. фільма «Альпійская балада».

2. Спіс дзейных асоб п’есы з указаннем парадку і часу выхаду на сцэну (спец.).

3. Загадзя распрацаваны дэталёвы план правядзення якога-н. відовішча, увогуле (перан.) ажыццяўлення чаго-н.

С. фестывалю.

4. перан. План ажыццяўлення чаго-н.; прагноз.

Дзейнічаць па сцэнарыі.

|| прым. сцэна́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

С. матэрыял.

С. аддзел.

уста́ць, -а́ну, -а́неш, -а́не; зак.

1. Стаць на ногі, прыняць стаячае становішча.

У. з канапы.

Рана ў. (рана падняцца з пасцелі). Хворая ўстала (выздаравела).

2. перан. Падняцца, рушыць на здзяйсненне чаго-н.

У. на абарону Радзімы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: з’явіцца на гарызонце, узысці.

Над лесам устала сонца.

4. перан. Узнікнуць, з’явіцца, паўстаць.

У памяці ўсталі вобразы сяброў.

|| незак. устава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, таяце́, -таю́ць; -тава́й.

|| наз. устава́нне, -я, н. (да 1 знач.).

хор, -у, мн. хары́ і (з ліч. 2, 3, 4) хо́ры, харо́ў, м.

1. Група спевакоў, якія разам выконваюць вакальныя творы.

Х. хлопчыкаў.

2. Музычная п’еса, прызначаная для выканання пеўчым калектывам.

3. перан. Адначасовае гучанне мноства галасоў, гукаў.

Х. дзіцячых галасоў.

Птушыны х.

4. перан. Мноства аднолькавых выказванняў, меркаванняў.

Х. пахвал.

5. у знач. прысл. хо́рам. Усе разам, у некалькі галасоў, дружна.

Спяваць хорам.

Прапанову падхапілі хорам.

|| прым. харавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

Х. гурток.

Харавыя песні.

це́сны, -ая, -ае.

1. Які займае недастатковую плошчу, непрасторны.

Ц. пакой.

Цесная вулачка.

2. Пра адзенне, абутак і пад.: малы па памеры.

Цесныя боты.

3. Шчыльна размешчаны адзін каля аднаго.

Дзеці сядзелі цесным радком.

Цесна (прысл.) паставіць кнігі.

4. перан. Абмежаваны, вузкі.

Цеснае кола знаёмых.

5. перан. Блізкі, непасрэдна звязаны з кім-, чым-н.

Ц. кантакт.

Цесная дружба.

Гэтыя праблемы цесна (прысл.) звязаны.

|| наз. цесната́, -ы́, ДМ -наце́, ж. (да 1 знач.) і цясно́та, -ы, ж. (да 1 знач.).

напатка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.

1. Ідучы або едучы, сустрэць каго-н., натрапіць на каго-, што-н.

Н. воўка.

2. перан. Здарыцца, спасцігнуць (пра бяду, няшчасце і пад.).

Пад старасць яго напаткала гора.

насто́й, -ю, мн. -і, -яў, м.

1. Вадкасць, якая змяшчае выцяжку з расліннага або жывёльнага рэчыва.

Н. ліпавага цвету.

2. перан. Густы пах якога-н. рэчыва (раслін, ягад і пад.).

Верасовы н.

|| прым. насто́йны, -ая, -ае.