uwięź

uwię|ź

ж. прывязь;

pies na ~zi — сабака на прывязі;

balon na ~zi вайск. прывязны аэрастат

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

падабра́ць, падбяру́, падбярэ́ш, падбярэ́; падбяро́м, падбераце́, падбяру́ць; падбяры́; падабра́ны; зак.

1. што. Сабраць, падняць з зямлі.

П. рассыпаныя арэхі.

2. што. Паправіць; сагнуўшы, падцягнуць пад сябе (пра часткі цела).

П. валасы.

Сабака падабраў хвост.

3. каго-што. Падмяць, наваліўшыся; прыціснуць.

Мядзведзь падабраў пад сябе паляўнічага.

4. каго-што. Выбраць адпаведнае, патрэбнае.

П. брыгаду.

П. ключ да замка.

П. патрэбныя словы.

П. цытаты.

|| незак. падбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. падбо́р, -у, м. (да 4 знач.) і падбо́рка, -і, ДМ -рцы, ж.

Падбор кадраў.

Падборка нітак патрэбнага колеру.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ланцу́г, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Рад аднолькавых металічных звёнаў, паслядоўна злучаных адно з адным.

Л. якара.

2. перан. Суцэльны рад, сукупнасць чаго-н.

Л. людзей.

Горны л.

3. перан. Лінія байцоў, размешчаных на пэўнай адлегласці адзін ад аднаго.

Бегчы ланцугом (прысл.).

4. Устройства з шэрагу злучаных між сабой элементаў, якія ўтвараюць суцэльную лінію (спец.).

Электрычны л.

◊

Як з ланцуга сарваўся (разм.) — пра нястрыманага, злога чалавека.

|| памянш. ланцужо́к, -жка́, мн. -жкі́, -жко́ў, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. ланцу́жны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Л. сабака.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

злой

1. (проникнутый злом) злы; (недобрый) ліхі́;

злой челове́к злы (ліхі́) чалаве́к;

злая шу́тка злы жарт;

2. (злобный) зло́сны; (сердитый) сярдзі́ты;

злой хара́ктер зло́сны хара́ктар;

он зол на вас ён зло́сны (сярдзі́ты) на вас;

3. (свирепый, жестокий) лю́ты;

злы́е комары́ лю́тыя камары́;

злой моро́з лю́ты маро́з;

зла́я соба́ка пага́ны саба́ка, злы саба́ка;

◊

злой ге́ний злы ге́ній;

зла́я годи́на ліха́я часі́на;

зла́я до́ля ліха́я (ця́жкая, го́ркая) до́ля.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пе-пе-пе ’падзыўныя для кароў’ (лях., ДАБМ, камент., 895). Гукапераймальнае, утворанае, магчыма, з пачатковага складу і.-е. назвы скаціны *pekʼu‑ (параўн. лац. pecus ’скаціна’, ст.-інд. páçu, paçús, авест. pasu‑ ’тс’, ст.-грэч. πέκος ’шкура’, гоц. faíhu ’грошы’, ст.-в.-ням. fihu ’скаціна’, прасл. *pьsъ ’(калматы) сабака’). Параўн. і інш. падзыўныя словы для кароў з гэтым жа коранем: псе-псе-псе, псейка‑псейка (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тру́ша ‘няўдалы чалавек’ (воран., Сл. рэг. лекс.). Няясна. Магчыма, утворана пры дапамозе суф. ‑ша ад дзеяслова, блізкага да літ. trū́kti ‘не хапаць (некаму нечага)’, ‘трэскацца, разрывацца’.

Труша ‘псіна’: сабака трушой смярдзіць (воран., Сл. ПЗБ), ‘гніль, цвіль, падла’ (там жа). Грынавяцкене (там жа, 5, 134) выводзіць з дыял. літ. trušà < trąšà ‘гніль’, ‘гной, угнаенне’, параўн. таксама літ. trũnys ‘гніль’, trèšti ‘гнісці’. Паводле Лаўчутэ (Балтизмы, 149), сумніўны балтызм.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

kurta

kurt|a

ж.

1. куртка;

2. уст. куртаты сабака;

skroić komu ~ę — пабіць, набіць, высцебаць, адлупцаваць каго

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

pstry

pstr|y

стракаты, пярэсты;

~a kokoszka — пярэстая квактуха; nie jedna sroka ~a абл. не адзін сабака Лыска

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

warować

незак.

1. абумоўліваць, агаворваць;

warować w umowie — агаворваць ва ўмове;

2. сцерагчы, пільнаваць;

pies waruje — сабака пільнуе

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Quidquid in buccam venerit, stultus loquitur

Дурны гаворыць усё, што прыйдзе ў галаву.

Глупый говорит всё, что придет на ум.

бел. Галава не ведае, што язык апавядае. Вярзе грушу на вярбе. Язык ідзе ўперад розуму. Пусты млын меле, а памолу няма. Дурань языка на прывязі не трымае. Дурны сабака гаўкае, хоць і сыты. Дурны сабака і на свой хвост брэша. Дурны аб дурным і гаворыць.

рус. Пустая мельница и без ветра мелет. Язык говорит/лепечет, а голова не ведает. Дурак мелет, а умный верит. Вертит языком, как корова хвостом. Дурака слушать ‒ пирога не кушать. Пустая мельница без толку мелет. Дурной язык ‒ голове неприятель.

фр. Ce sont les tonneaux vides qui font le plus de bruit (Пустые бочки гремят больше всего).

англ.

нем. Reden wie ihm der Schnabel gewachsen ist (Говорить, как у него вырос клюв).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)