распаўсюджаная ў біялогіі 18 ст. тэорыя, паводле якой у палавых клетках у гатовым выглядзе знаходзіцца цалкам сфарміраваны зародак, а далейшае развіццё яго заключаецца толькі ў павелічэнні памераў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ру́хаць
1. bewégen vt, in Bewégung setzen [bríngen*]; schíeben* vt, stóßen* vt, den Ánstoß gében* (што-нD) (штурхаць);
ру́хаць наву́ку напе́рад die Wíssenschaft vorántreiben* [voránbringen*];
2. (варушыць) rühren vt, bewégen vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
vorn
I
adv напе́радзе; спе́раду, спача́тку
nach ~ — напе́рад, упе́рад
von ~ — спе́раду; спача́тку
II
разм. = vor den
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
voránkommen
*vi(s) ру́хацца напе́рад (тс. перан.)
kéinen Schritt ~ — не прасу́нуцца ні на крок (тс. перан.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
заваро́так, ‑тка, м. ізаваро́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
Разм. Тое, што і заварот. Лес з аднаго боку дарогі зноў разарваўся вясёлаю палянкаю, агінаючы яе прыгожымі завароткамі.Колас.Ахрэм забягае наперад, становіцца на заваротак дарогі, што вядзе да фермы.Паўлаў.
•••
Кароткі завароткіўкаго — пра таго, хто дзейнічае рашуча, не задумваючыся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зада́так, ‑тку, м.
1. Частка агульнай сумы, якая ўносіцца або бярэцца наперад як гарантыя выканання абавязацельства. Даць задатак. □ Прыносіць бабуля Івану заказ на чаравікі і задатак.Якімовіч.Саўка бярэцца за работу. Не брацца нельга: барыш выпілі, задатак узяў.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зары́ць, ‑рыю, ‑рыеш, ‑рые; зак., каго-што.
Разм. Закапаць у падрыхтаваную яму, упадзіну і пад. Ля дарогі магілу капалі І ў ёй камара пахавалі, У сырую зямельку варылі.Багдановіч.
•••
Зарыць носам (зямлю) — паваліўшыся з разгону наперад, моцна ўдарыцца тварам аб зямлю. Мацвей з разгону .. так штурхануў у плечы, што .. [Андрушка] паляцеў потырч і носам варыў.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перахля́бісты, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае перахлябіны, з перахлябінамі. Перахлябісты конь. □ Дзімка завёз вязку.. ў двор, скінуў яе там з санак і па крывой, перахлябістай вуліцы ішоў назад.Капыловіч.Міця напаткаў на пераездзе Драгуна, агранома з райза, рухавага перахлябістага чалавека.Навуменка.У гэты раз настаўнік гаварыў ціха, паўшэптам, нахіліўшыся крута наперад сваім перахлябістым тулавам.Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упа́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўваліўся, запаў унутр чаго‑н. Наперад прабілася высокая, яшчэ маладая жанчына з глыбока ўпалымі вачыма.Якімовіч.«Амерыка»... — паказаў [Міхаль] на свае ўпалыя, худыя грудзі, і сухі кашаль абарваў яго словы.Бялевіч.
2.перан. Аслабелы, слабы (пра голас). Антаніна Аркадзеўна сказала без надзеі, упалым голасам: — Пра гэта вы [Міхаліна і Генадзь] дамоўцеся самі.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Працэ́сія ’ўрачыстае мнагалюднае шэсце’ (ТСБМ), ’хрэсны ход’ (Нас., Гарэц.). Крыніцай слова з’яўляецца лац.prōcēssīo ’рух наперад’ (Фасмер, 3, 386), але вызначыць, праз польскае ці рускае пасрэдніцтва было запазычана слова, цяжка (Гіст. лекс., 260). Відаць, у першым значэнні слова запазычана з рус.проце́ссия ’тс’, якое, у сваю чаргу, праз польск.procesja ’хрэсны ход, царкоўнае шэсце; шэсце, чарада’ ўзыходзіць да вышэйназванай лац. крыніцы (параўн. Фасмер, там жа), а ў другім — з польскай. Ст.-бел.процесия, процесыя, процессия, процессыя ’шэсце’ з польск.procesja < лац.prōcēssiō (Булыка, Запазыч., 269).