вобласць мезазойскай складкавасці ў Паўн.-Усх. Азіі на стыку Ціхаакіянскага і Арктычнага геасінклінальных паясоў. Уключае тэр.Усх. Сібіры на У ад р. Лена і р. Алдан да Каракскага нагор’я і ўзбярэжжа Ахоцкага м. Мяжуе на З і Пд з Сібірскай платформай, на У — з Ахоцка-Чукоцкім вулканічным поясам. На Пн прадаўжаецца ў Паўночным Ледавітым ак. Большая ч. тэрыторыі мае горны рэльеф, створаны скляпенна-глыбавымі рухамі ў неагенавы і чацвярцічны перыяды. Складкавая вобласць падзяляецца на 2 сегменты: зах. (Яна-Калымскі) і ўсх. (Чукоцкі), якія адрозніваюцца паводле характару фармацый, структуры, магматызму, стылю тэктанічнага развіцця. У геал. разрэзе вылучаюцца структурныя комплексы: архей-ніжнепратэразойскі, рыфей-сярэднепалеазойскі, сярэднекаменнавугальны-сярэдняюрскі (геасінклінальны), верхняюрскі-ніжнемелавы (арагенны), верхнемелавы-антрапагенавы (платформавы). Геасінклінальныя фармацыі складзены з тэрыгенных асадкаў, ва ўсх. сегменце развіты крамяністыя і крамяніста-вулканагенныя тоўшчы, арагенныя фармацыі — з гранітных і маласавых тоўшчаў. Асн. карысныя выкапні: золата, волава, вальфрам, ртуць, сурма, поліметалы, каменны вугаль, нафта і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АРЫЗО́НА
(Arizona),
штат на Паўднёвым Захадзе ЗША. Мяжуе з Мексікай. Плошча 295,3 тысяч км², насельніцтва 3936 тысяч чалавек (1993). Адміністрацыйны цэнтр — горад Фінікс. Буйныя гарады Тусон, Меса. Заняты гарамі ў цэнтральнай частцы, пустыннымі плато Каларада (з каньёнамі) на Паўночным Усходзе (гара Хамфрыс-Пік 3851 метраў) і Хіла на Паўднёвым Захадзе.
Клімат субтрапічны, кантынентальны, сухі (самыя гарачыя ў ЗША пустыні). Сярэдняя тэмпература студзеня каля 0—4 °C, ліпеня 21—30 °C, ападкаў 75—380 мм за год. Рэкі Каларада, Літл-Каларада, Хіла і іншыя. У аснове эканомікі апрацоўчая і здабыўная прамысловасць, земляробства, турызм. Прамысловасць: электронная, авіякасмічная, каляровая металургія (выплаўка медзі і вытворчасць алюмінію), паліграфічная, харчовая, швейная і іншыя. Найбольшая ў ЗША здабыча медных Рудаў, значная — малібдэнавых, поліметалічных, золата. На рацэ Каларада ГЭС Боўлдэр-Дам. Земляробства на арашальных землях. Вырошчваюць бавоўнік, цукровыя буракі, ячмень, кукурузу, пшаніцу, гародніну, цытрусавыя. Гадуюць буйную рагатую жывёлу, свіней, авечак, свойскую птушку. Турызм. Транспарт аўтамабільны, чыгуначны, авіяцыйны, трубаправодны. Міжнародныя авіяпарты Фінікс, Тусон, Юма. У Арызоне нацыянальны парк Вялікі Каньён.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛІ́МПІЯ
(Olympia),
старажытнагрэчаскі горад на ПнЗ п-ва Пелапанес, на р. Алфей. Рэліг. цэнтр стараж. грэкаў, месца культу Зеўса і правядзення Алімпійскіх гульняў. Буйны цэнтр мастацтваў (7—4 ст. да н.э.). У канцы 7 ст. да н.э. пабудаваны храм Геры і 12 скарбніц на шляху да храма. Гал. Частка арх. ансамбля — храм Зеўса (468—456 да н.э., арх. Лібан), дзе знаходзілася вялізная статуя Зеўса з золата і слановай косці (скульпт. Фідый), залічаная грэкамі да аднаго з 7 дзівосаў свету.
Сярод арх. помнікаў: будынак савета (булеўтэрый, 6 ст. да н.э., перабудаваны ў 5 ст. да н.э.), храм Маці багоў (1-я пал. 4 ст. да н.э.), свяцілішча Пелапса, гімнасій і інш. З усталяваннем хрысціянства Алімпія заняпала, у 426 н.э. спалена па загадзе рым. імператара Феадосія II. У час раскопак (вядуцца з 1829) выяўлена больш за 130 статуй, каля 13 тыс. бронзавых прадметаў, да 10 тыс. надпісаў на бронзавых таблічках і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГІДРЫ́ДЫ,
хімічныя злучэнні вадароду з інш. элементамі. Простыя ці бінарныя гідрыды вядомыя для ўсіх элементаў, акрамя інертных газаў, плацінавых металаў (за выключэннем паладыю), серабра, золата, кадмію, ртуці, індыю, талію.
Гідрыды шчолачных і шчолачназямельных (акрамя магнію) металаў — солепадобныя іонныя злучэнні. Крышт. рэчывы, устойлівыя пры адсутнасці вільгаці (напр., гідрыды літыю LiH tпл 680 °C, кальцыю CaH2 tпл 815 °C). Пры ўзаемадзеянні з вадой утвараюць шчолачы і вадарод. Гідрыды пераходных металаў і рэдказямельных элементаў (металападобныя гідрыды) светла- ці цёмна-шэрыя крышт. рэчывы з метал. бляскам, устойлівыя на паветры пры пакаёвай т-ры (напр., гідрыды тытану TiH2 мае т-ру раскладання 600—700 °C). Гідрыды неметалаў — кавалентныя злучэнні, у асн. газападобныя рэчывы (высокатаксічныя, асабліва гідрыды мыш’яку AsH3 і фосфару PH3). Моцныя аднаўляльнікі, пры 100—300 °C раскладаюцца да элемента і вадароду. Бор і крэмній утвараюць вышэйшыя гідрыды: боравадароды і сіланы. Выкарыстоўваюць як аднаўляльнікі ў арган. сінтэзе і пры атрыманні металаў, як каталізатары, у вытв-сці паўправадніковых матэрыялаў (германію, крэмнію). Гл. таксама Алюмінію злучэнні, Літыю злучэнні.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
утрыма́ннеIср., в разн. знач. удержа́ние;
у. пада́ткаў — удержа́ние нало́гов;
паме́р ~ння — разме́р удержа́ния
утрыма́ннеIIср.
1. (действие) содержа́ние; см. утры́мліваць II;
2. содержа́ние, иждиве́ние, попече́ние;
мець на ўтрыма́нні — име́ть на содержа́нии (иждиве́нии, попече́нии);
быць на ўтрыма́нні — быть на содержа́нии (иждиве́нии, попече́нии);
браць на сваё ўтрыма́нне — брать на своё содержа́ние (иждиве́ние, попече́ние);
3.спец. (наличие какого-л. вещества) содержа́ние;
у. зо́лата ў паро́дзе — содержа́ние зо́лота в поро́де;
у. ві́льгаці ў атмасфе́ры — содержа́ние вла́ги в атмосфе́ре
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
dig[dɪg](dug)v.
1. капа́ць, рыць;
Тhey dug a hole. Яны выкапалі яму;
dig potatoes капа́ць бу́льбу;
dig for gold шука́ць зо́лата
2. адко́пваць, вышу́кваць (перан.);
You will have to dig for the information. Вам трэба будзе пакапацца, каб знайсці патрэбную інфармацыю.
3. шту́рхаць;
He dug me in the ribs. Ён штурхнуў мяне ў бок;
He dug his fork into the pie. Ён уваткнуў відэлец у пірог.
dig out[ˌdɪgˈaʊt]phr. v. выко́пваць, раско́пваць (таксама перан.);
It is hard to dig out the truth. Цяжка дакапацца да ісціны.
dig up[ˌdɪgˈʌp]phr. v. адко́пваць, уско́пваць, раско́пваць;
Тhey dug up the land. Яны ўскапалі зямлю;
Father dug up an old coin in the garden. Бацька выкапаў старую манету ў садзе.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
mine
I[maɪn]
pron.
1) мой
This book is mine — Гэ́тая кніга мая́
2) мае́ ро́дныя, мае́
me and mine — я і мае́
II[maɪn]1.
n.
1) капа́льня f. (ву́галю, зо́лата, со́лі); рудні́к -а́m., ша́хта f.
2) пакла́ды pl., радо́вішча n, (руды́, со́лі і пад.)
3) бага́тая крыні́ца інфарма́цыі
4) мі́на f.
2.
v.i.
1) капа́ць капа́льню
2) здабыва́ць (руду́, ву́галь і да т.п. у капа́льні)
3) працава́ць у капа́льні
4)
а) падко́пваць, рабі́ць падзе́мны ход або́ падко́п
б) ста́віць мі́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
жар, ‑у, м.
1. Яркае гарачае вуголле без полымя. Жар гарыць, што груда золата.Зарыцкі.Курыловіч.. сунуў чапялу ў печ, адняў ад агню скавараду, падгарнуў свежага жару і ёмка паставіў яе на месца.Дуброўскі.
2.Разм. Гарачыня, спёка. Многа пылу ў летні жар.Колас.// Моцная цеплыня, якая выдзяляецца чым‑н. вельмі гарачым, нагрэтым. — Пуўх-пуўх-пуўх! — трашчыць загнет.., аддаючы гаспадыню дымным жарам.Бядуля.Сасняк лавіў праменняў жар, Сушыў кару.Бялевіч.
3.Разм. Павышаная тэмпература цела пры хваробе. Віця моцна захварэў. Ужо на другі дзень яго кволае цельца спальваў моцны жар.Шамякін.// Гарачы румянец на твары ад хвалявання, сораму і пад. Адчуць жар на шчоках. □ Сілівон заліўся жарам.Лужанін.// Ліхаманкавы стан, выкліканы моцным узрушэннем, хваляваннем, перапалохам. Собіч: зноў пачаў разглядаць квіток, і раптам сэрца яго аблілося ледзяным жарам.Скрыган.
4.перан. Страснасць, уздым, душэўны парыў. Панёс ён людзям песень дар — Агонь душы і сэрца жар, Панёс пяснярскай каляінай.Колас.
•••
Даць (задаць) жаругл. даць.
З жарам — горача, запальчыва (гаварыць, даказваць і пад.).
Паддаць жаругл. паддаць.
Чужымі рукамі жар заграбацьгл. заграбаць.
Як жару ўхапіўшыгл. ухапіўшы.
Як на жары — хвалюючыся, няёмка сябе адчуваючы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ро́ссып, ‑у, м.
1.Дзеяннепаводледзеясл. рассыпа́ць — рассы́паць (у 1 знач.).
2.Разм. Пра што‑н. рассыпанае ў вялікай колькасці. «Анюціны вочачкі», — расчульвалася цётка над сітам з мікраскапічным россыпам насення.Брыль.//перан. Пра вялікую колькасць, мноства чаго‑н., быццам бы рассыпанага на паверхні. Мацвей Сымонавіч за якія два дзесяткі метраў убачыў россып лісічак.Мяжэвіч.На траве ляжаў бліскучы россып вадзяных кропель.Савіцкі.Каленік уздымае вышэй галаву і ўзіраецца ў густы россып зор на Млечным шляху, аж пакуль стамляюцца вочы.Галавач.
3.Спец. Лес, які сплаўляецца асобнымі бярвеннямі, а не плытамі.
4.Спец. Страты пры пагрузцы і перавозцы сыпкіх рэчываў.
5.Спец. Адкладанні, у складзе якіх маюцца крупінкі, крышталі карысных мінералаў (золата, плаціны і пад.). Алмазны россып.
6.Спец. Вялікая колькасць каменных глыб рознай велічыні і формы, якія ўтвараюцца пры выветрыванні горных парод. Пароды, якія выветрываюцца, утвараюць вялікія каменныя россыпы.
7.узнач.прысл.ро́ссыпам. Хто куды, у розныя бакі; урассыпную. Зноў пачуўся ўсё большы і большы гул матораў. Людзі кінуліся россыпам.Гурскі.
8.узнач.прысл.ро́ссыпам. У рассыпаным, разрозненым стане. Лес сплаўляюць россыпам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
standard
[ˈstændərd]1.
n.
1) ме́рка, но́рма f.
to be not up to standard — не адпавяда́ць но́рме
2) узро́вень -ўню, станда́рт -у m.
standard of living — жыцьцёвы ўзро́вень
3) эталён -у m.
4) парытэ́т -у m.
the gold standard — парытэ́т зо́лата
5) ба́за ва́ртасьці (валю́ты)
6) сьцяг, штанда́р -а m., эмбле́ма f., сы́мбаль -ю m.
7) падста́ўка f., стая́к -а́m.
The floor lamp has a long standard — Ля́мпа ма́е высо́кі стая́к
2.
adj.
1) нарма́льны, станда́ртны
2) тыпо́вы
3) унармава́ны
standard language — унармава́ная мо́ва
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)