батарэ́я

(фр. batterie)

1) артылерыйскае падраздзяленне з некалькіх гармат;

2) злучэнне некалькіх аднатыпных прыбораў, крыніц энергіі ў адну сістэму (напр. радыятарная б., сонечная б.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

бутыле́н

(ад бутыл)

арганічнае злучэнне аліфатычнага рада, газ з характэрным пахам, які змяшчаецца ў прадуктах нафтаперапрацоўкі; выкарыстоўваецца для атрымання бутадыену, маторнага паліва, змазачнага масла.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

дыві́зія

(лац. divisio = дзяленне)

буйное вайсковае злучэнне з некалькіх палкоў або брыгад у розных відах узброеных сіл (напр. пяхотная д, танкавая д, зенітная д).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

індафено́лы

(ад лац. indicum = сіняя фарба + фенолы)

сінтэтычнае злучэнне, якое належыць да кубавых фарбавальнікаў; выкарыстоўваецца ў вытворчасці фарбавальнікаў, у аналітычнай хіміі як індыкатар 2.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

карбаксігемаглабі́н

[ад карба- + аксі(ген) + гемаглабін]

маластойкае злучэнне гемаглабіну крыві з чадным газам, не здольнае далучаць кісларод і пераносіць яго ад лёгкіх да тканак, у выніку чаго чалавек атручваецца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

пальміці́н

(ад лац. palmes, -mitis = пальмавая галінка)

арганічнае злучэнне, якое ўваходзіць у склад пальмавага алею і іншых тлушчаў ужываецца для вырабу мыла і свечак.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

пігме́нт

(лац. pigmentum = фарба, мазь)

1) рэчыва ў арганізме чалавека, жывёл і раслін, якое надае афарбоўку скуры, валасам, кветкам і інш.;

2) хімічнае злучэнне, якое ў выглядзе парашкоў прымяняецца для фарбавання пластмас, гумы і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

сі́нтэз

(гр. synthesis = злучэнне, спалучэнне)

1) даследаванне з’яў у іх адзінстве і ўзаемнай сувязі частак, абагульненне, звядзенне дадзеных у адзінае цэлае (параўн. аналіз 1);

2) атрыманне складаных хімічных злучэнняў з больш простых (напр. с. бялкоў).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

ГЕКСАМЕТЫЛЕНТЭТРАМІ́Н,

гексамін, уратрапін, гетэрацыклічнае арган. злучэнне. Сінтэзаваны А.М.Бутлеравым (1860).

Бясколерныя крышталі саладкаватага смаку, у паветры асмальваюцца пры 280 °C, вазганяюцца ў вакууме пры т-ры вышэй за 230 °C. Добра раствараюцца ў вадзе, дрэнна — у эфіры, бензоле, чатыроххлорыстым вугляродзе. Моцнымі к-тамі гексаметылентэтраміну раскладаецца на аміяк і фармальдэгід, што абумоўлівае яго антысептычныя ўласцівасці. У прам-сці атрымліваюць пры выпарванні ў вакууме сумесі аміяку і фармальдэгіду: 4NH3 + 6CH2O ⇄ (CH2)6N4 + 6H2O.

Выкарыстоўваюць як лек. прэпарат групы антысептычных сродкаў (напр уратрапін, кальцэкс), сыравіну вытв-сці гексагену, бяздымнае цвёдрае паліва (т.зв. цвёрды спірт), ацвярджальнік фенола-фармальдэгідных смол, фунгіцыд.

т. 5, с. 137

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛІКАГЕНО́ЛІЗ

(ад глікаген + ..ліз),

працэс анаэробнага ферментатыўнага распаду глікагену ў тканках. Ажыццяўляецца гідралітычна (пры ўздзеянні амілаз) і фасфаралітычна (галоўны шлях) — пад уздзеяннем глікагенфасфарылазы ў прысутнасці неарган. фасфату ад глікагену аддзяляецца глюкоза-1-фасфат, які ператвараецца фосфаглюкамутазамі ў глюкоза-6-фасфат. У клетках печані пазваночных гэтае злучэнне гідралізуецца глюкоза-6-фасфатазай з утварэннем свабоднай глюкозы, якая паступае ў кроў. У клетках шкілетных мышцаў усе наступныя пераўтварэнні глюкоза-6-фасфату аналагічныя гліколізу. Энергетычны выхад ад фосфаралітычнага распаду глікагену да малочнай к-ты выражаецца ў сінтэзе 2 малекул АТФ у разліку на адно звяно глюкозы малекулы глікагену.

т. 5, с. 294

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)