Пажа́р ’агонь, які ахоплівае і знішчае ўсё, што можа гарэць, а таксама сам працэс гарэння’. Рус., укр. пожа́р, царк.-слав. пожаръ, польск. pożar, н.-луж. póžar, чэш. požár, серб.-харв. по̏жа̑р, славен. pożȃr, балг. пожа́р. Праслав. požarъ. Ад po‑ і žarъ (гл. жар) (Фасмер, 3, 302; Махэк, 722).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пагасі́ць, ‑гашу, ‑гасіш, ‑гасіць; зак., што.
1. Спыніць гарэнне; патушыць. Пагасіць лямпу. □ [Кавалёва] пагасіла агонь і лягла ў пакоіку з дзецьмі. Дуброўскі.
2. перан. Не даць развіцца (пра пачуцці, перажыванні і пад.). Пагасіць гнеў. □ Хай аднаму мне сэрца коле, Я пагашу ў душы свой боль. Прыходзька. Вейкі прыжмурыліся, пагасілі агонь нянавісці, які нечакана ўспыхнуў у самай глыбіні вачэй. Новікаў.
3. Спыніць дзеянне чаго‑н., ліквідаваць што‑н. Пагасіць паштовую ларку. Пагасіць аблігацыю. □ Асобам, якія маюць запазычанасць па абанементнай плаце, прапануецца неадкладна яе пагасіць. «Звязда».
4. Спец. Зменшыць сілу, дзеянне чаго‑н. Пагасіць парашут.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гвалто́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Які суправаджаецца гвалтам, прымусам. У Заходняй Беларусі буржуазны ўрад Польшчы праводзіў гвалтоўнае апалячванне насельніцтва. // Выкліканы гвалтам, прымусам. Гвалтоўная смерць.
2. Раптоўны, нечаканы. Гвалтоўны агонь мінамётаў, быццам лапай, пакрыў .. лес. Брыль.
3. Парывісты, бурны. Гвалтоўны вецер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́ла, ‑а, н.
Ствол агнястрэльнай зброі. Шумідуб моўчкі чысціў дула кулямёта, час ад часу настаўляючы яго на агонь і пазіраючы, як у падзорную трубу. Шчарбатаў. // Выхадная адтуліна ствала. Лейтэнант.., убачыўшы пад носам дула нагана, даволі спрытна ўзняў рукі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нава́р, ‑у, м.
Вадкасць, насычаная рэчывамі тых прадуктаў, што ў ёй варацца. Грыбны навар. // Тлушч, які ўсплывае наверх пры варцы стравы з жывёльных прадуктаў. Юшка са свежай рыбы ўжо кіпела.. Корань зменшыў агонь, каб не выкіпаў навар, прысеў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фарштэ́вень, ‑тэўня, м.
Насавая частка судна, якая з’яўляецца працягам кіля. З ходу, не спыняючы гарматы агонь, эсмінец фарштэўнем урэзаўся ў сярэдзіну левага борта, ударыў па адсеку [лодкі] з акумулятарнымі батарэямі. Хомчанка. Вунь .. [параход] абыходзіць бакен; белыя грабяні адлятаюць ад фарштэўня. Савіцкі.
[Гал. voorsteven.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; незак., што.
1. Уносіць карэктывы, папраўкі ў што-н.
К. праект пастановы.
К. агонь артылерыі.
2. Выпраўляць памылкі ў карэктуры.
К. артыкул.
|| зак. скарэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны (да 1 знач.) і адкарэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны (да 1 знач.).
|| наз. карэкці́раванне, -я, н. і карэкціро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж. (да 1 знач.); прым. карэкціро́вачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
блі́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. і аднакр., чым і без дап.
1. Ярка засвяціцца, заззяць (пра маланку, сонца, агонь і пад.).
Бліснула маланка.
2. Паказацца, заблішчаць (пра яркія прадметы).
Бліснула шабля.
3. Зіркнуць (пра імгненны позірк).
Б. вачамі.
4. перан. Ярка праявіцца.
Б. талентам.
5. перан. Прамільгнуць.
Бліснула думка.
|| незак. блі́скаць, -аю, -аеш, -ае (да 1—3 знач.).
◊
Бліскаць вачамі (разм.) — позіркам выяўляць пачуццё гневу, незадаволенасці і пад.
|| наз. блі́сканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
печ, -ы, Т пе́ччу, мн. -ы, пячэ́й і пе́чаў, ж.
1. Цаглянае, каменнае або металічнае збудаванне, дзе разводзяць агонь, каб нагрэць памяшканне, згатаваць ежу.
Кафляная п.
Паліць у печы.
2. Спецыяльнае збудаванне для апрацоўкі чаго-н. награваннем.
Сушыльная п.
Доменная п.
◊
Ад печы (разм.) — пачынаць рабіць што-н. з самага простага, з самага пачатку.
Ні да печы ні да рэчы (разм.) — неўпапад, не да месца.
|| прым. пячны́, -а́я, -о́е.
Пячная засланка.
Пячное ацяпленне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ognisko
н.
1. агонь, вогнішча, касцёр;
rozłożyć ognisko — раскласці агонь;
2. фіз. фокус;
3. горан;
4. перан. ачаг, асяродак;
ognisko choroby — ачаг (асяродак) хваробы;
ognisko domowe — хатні ачаг (агмень);
niepokoju — месца канфлікту; гарачы пункт
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)