Verbum

фа́кельшчык, ‑а, м.

1. Той, хто нясе факел у час шэсця, працэсіі.

2. Той, хто падпальвае што‑н. пры дапамозе факела. Ягор ведаў прыёмы гітлераўскіх факельшчыкаў: абліць сцены газай і на хаду падпаліць. Кавалёў. // перан. Той, хто падбухторвае на вайну. Факельшчыкі вайны.

хаду́льнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць хадульнага. Любая рэгламентацыя і схема робяць вобраз мёртвым, прыводзяць да скажэння жыццёвай праўды, да фальшывай рыторыкі, хадульнасці, дыдактычнай павучальнасці. Дзюбайла. Пры ўсёй хадульнасці і рытарычнасці некаторых вершаў, кніжка.. [А. Александровіча «Па беларускім бруку»] сведчыла, што ў беларускую паэзію прыйшоў арыгінальны і самабытны паэт. «Полымя».

хія́зм, ‑у, м.

1. У анатоміі — перакрыжаванне зрокавых нерваў на ніжняй паверхні прамежкавага мозга хрыбетных.

2. У лінгвістыцы — від сінтаксічнага паралелізму, пры якім у другой палавіне фразы члены сказа стаяць у адваротным парадку.

3. У выяўленчым мастацтве — крыжападобнае, сіметрычнае размяшчэнне дэталей фігуры.

[Грэч. chiasmos — размяшчэнне ў выглядзе літары «х».]

чырк, выкл.

1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння кароткага гуку, які ўтвараецца пры трэнні.

2. у знач. вык. Разм. Ужываецца паводле дзеясл. чыркаць (у 1, 2 знач.) — чыркануць. Валько зазлаваў, набычыўся, свідруе вачыма кожнага і штось у блакноцік сабе — чырк ды чырк. Савіцкі.

экскава́тарны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да экскаватара. Экскаватарны коўш. □ [Вася:] — З нашага сяла адзін я на параходзе служу, а то ўсё больш хлопцы ў калгасе або на экскаватарнай станцыі працуюць. Краўчанка. // Які здабываецца пры дапамозе экскаватара. Экскаватарная распрацоўка. Экскаватарны спосаб здабывання руды.

элеро́н, ‑а, м.

Спец. Рухомая паверхня канцоў крыл самалёта, якая служыць для ўстаранення крэну машыны пры гарызантальным палёце і паваротах у паветры. — Ведаеце вы, дзе ў самалёце трубка Што? — прыйшоў у сябе Каралёў. [Ахтан:] — Я дуцік магу паказаць... — І элероны? — Ахтан падняў галаву. Алешка.

[Фр. aileron ад aile — крыло.]

эпале́т, ‑а, М ‑леце, м.

У дарэвалюцыйнай рускай і некаторых іншаземных арміях — парадны афіцэрскі пагон, упрыгожаны махрамі, пазументамі і пад. [Юрага] быў апрануты ў сіні шынель з бліскучымі эпалетамі, на галаве ківер з султанам, шабля пры баку і звонкія шпоры на абцасах. С. Александровіч.

[Фр. épaulette ад épaule — плячо.]

юпі́тэр, ‑а, м.

1. Магутная электрычная дугавая лямпа, якая выкарыстоўваецца ў кінатэхніцы для штучнага або камбінаванага дсвятлення пры кіназдымках.

2. (з вялікай літары). Пятая па адлегласці ад Сонца, самая вялікая планета сонечнай сістэмы.

3. (з вялікай літары). У старажытнай рымскай міфалогіі — вярхоўны бог.

[Ад лац. Jupiter.]