Рышт 1 ’рыштаванне пры пабудове зруба вышэй вокнаў’ (ТС), ’козлы для падоўжанай распілоўкі калод’ (ТС), ры́шты, рэ́шты, ра́шты ’прыстасаванне ў возе для пашырэння яго пагрузачнай пляцоўкі’ (Нар. словатв.). Усечаная форма ад рыштава́нне (гл.), рышту́нак.
Рышт 2 ’месца, дзе цячэ невялікая рэчка’ (міёр., НС), ’роў, ручай’ (Бяльк.), ’канава’ (Нас.), ’ручай, рэчышча, роў’ (клім., ЛА 5), ’канава’ (Гарэц., Яруш.), ры́шта ’канава’ (Жд. 3). Ад рышто́к (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Sua quisque pericula nescit
Ніхто не ведае сваёй небяспекі.
Никто не знает своих опасностей.
бел. Ніхто ўперад не знае, што яго ў жыцці чакае. Каб ведаў, дзе павалішся, там саломкі падаслаў бы. Каб ведаў, дзе ў яму ўвалішся, абышоў бы.
рус. Не знаешь, где найдёшь, где потеряешь. Кабы знал наперёд, так бы расширил рот. Наперёд не узнаешь, где найдёшь, где потеряешь. Наперёд не угадаешь, кому по ком плакать. Кабы знал, где упасть, так соломки б подостлал. Кабы не кабы, да не но, были бы мы богаты давно. Кабы снова на свет народиться, знал бы, как состариться.
фр. Voir est facile, prévoir est difficile (Увидеть легко, предусмотреть ‒ трудно).
англ. It is the unexpected that always happens (Всегда происходит неожиданное).
нем. Minder ist oft mehr (Меньше часто больше).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
wywieść
зак.
1. вывесці;
2. зрабіць выснову; вывесці; заключыць;
3. вывесці; даказаць;
wywieść z błędu — растлумачыць (паказаць) каму яго памылку;
wywieść w pole — ашукаць, абдурыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
różnić
różni|ć
незак. адрозніваць;
te cechy ~ły go od kolegów — гэтыя рысы адрознівалі яго ад калег;
nic nas nie różnić — мы нічым не адрозніваемся
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
decydować
незак.
1. o czym, w czym вырашаць што; пастанаўляць пра што (аб чым);
decydować o jego los — вырашаць яго лёс;
2. мець вырашальнае значэнне
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
заце́рці сов., в разн. знач. затере́ть;
з. на́дпіс — затере́ть на́дпись;
су́дна ~рла льда́мі — безл. су́дно затёрло льда́ми;
у нато́ўпе яго́ ледзь не ~рлі — в толпе́ его́ едва́ не затёрли;
маладо́га арты́ста хаце́лі з. — молодо́го арти́ста хоте́ли затере́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мудраге́лісты разг.
1. мудрёный, замыслова́тый; хи́трый;
мы не разуме́лі яго́ ~тай мо́вы — мы не понима́ли его́ мудрёного языка́;
~тая прычо́ска — замыслова́тая причёска;
2. причу́дливый, зате́йливый; вы́чурный;
м. ўзор — зате́йливый (причу́дливый) узо́р;
~тая ра́мка люстэ́рка — вы́чурная ра́мка зе́ркала
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
налучы́ць сов., разг.
1. напа́сть, наткну́ться, натолкну́ться, набрести́;
н. на во́ўчую я́му — напа́сть (натолкну́ться, набрести́) на во́лчью я́му;
2. насти́гнуть, насти́чь; засти́чь, засти́гнуть;
3. (каго, што) случи́ться (с кем, чем);
яго́ ~чы́ла бяда́ — с ним случи́лась беда́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падрыхто́ўка ж.
1. в разн. знач. подгото́вка; (уроков — ещё) приготовле́ние ср.;
п. ка́драў — подгото́вка ка́дров;
у яго́ до́брая п. — у него́ хоро́шая подгото́вка;
п. да ўро́каў — подгото́вка (приготовле́ние) к уро́кам;
2. снаряже́ние ср.;
п. су́дна — снаряже́ние су́дна
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГІСТАРЫ́ЧНАЕ І ЛАГІ́ЧНАЕ,
філасофскія катэгорыі, з дапамогай якіх выражаецца ўзаемасувязь рэальнага працэсу развіцця і яго адлюстраванне ў тэарэт. свядомасці. З’яўляюцца двума канкрэтнымі бакамі гістарызму прынцыпу, які прасочвае розныя пераўтварэнні аб’екта пры адначасовым раскрыцці заканамернасцей і механізмаў дадзенага працэсу. Гістарычнае — гэта сам аб’ектыўны працэс развіцця пэўнага прадмета, з’явы. Ён ахоплівае ўсю разнастайнасць і багацце індывід. праяўленняў, рыс і ўласцівасцей кожнага аб’екта, увесь комплекс яго змен у часе і прасторы і тоесны рэальнай гісторыі гэтага аб’екта (напр., узнікненне і развіццё зорак і планет у Сусвеце, паходжанне чалавека з гамінідаў, станаўленне цывілізацыі, з’яўленне дзяржавы, ход паліт. гісторыі чалавецтва і інш.). Лагічнае ўяўляе сабой адлюстраванне гістарычнага ў навук. мысленні. Яго зыходным пунктам з’яўляецца пэўны вынік унутранага разгортвання прадмета або з’явы, выдзяленне істотных узаемасувязей і ўзаемадзеянняў, што выклікалі рэальны гіст. рух аб’екта. Катэгорыі гістарычнага і лагічнага валодаюць уласцівай кожнаму з іх якаснай вызначанасцю і ў той жа час знаходзяцца ў непарыўным адзінстве, абумоўленым адзінствам быцця чалавека ў навакольным свеце і пазнання гэтага свету. Найважнейшай рысай гэтага адзінства з’яўляецца яго супярэчлівасць — вынік адноснай самастойнасці лагічнага, якое залежыць ад узроўню назапашаных чалавецтвам ведаў, сац., паліт. і інш. фактараў. Метадалагічнае значэнне гістарычнага і лагічнага ў тым, што кожнае з гэтых паняццяў служыць асновай адпаведнага метаду даследавання гіст. працэсу. Як метад пазнання рэчаіснасці ўзаемадзеянне паміж гістарычным і лагічным дае магчымасць узнавіць заканамерны ход гісторыі любога аб’екта і адначасова захаваць яго індывід. асаблівасці.
Літ.:
Материалистическая диалектика: Краткий очерк теории. 2 изд. М., 1985;
Андреев И.Д. Диалектическая логика. М., 1985;
Социальное познание: Принципы, формы, функции. Киев, 1989;
Проблемы познания социальной реальности. М., 1990.
В.І.Боўш.
т. 5, с. 266
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)