1. На невялікай адлегласці ад пярэдняга боку чаго-н., насупраць каго-, чаго-н.
П. хатай.
2. За некаторы час да чаго-н.
П. захадам сонца.
3. Служыць для ўказання асобы, з’явы, у адносінах да якіх робіцца што-н.
Не адступаць п. цяжкасцямі.
4. У параўнанні з кім-, чым-н.
Чаго варты гэты конь п. тым ламавіком.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1.каго-што, за кім-чым, з дадан. сказам і без дап. Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н.
Н. зацьменне сонца.
Н. за палётам буслоў.
2.за кім-чым. Вывучаць, даследаваць.
Н. за развіццём падзей, што адбываюцца ў грамадстве.
3.за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд.
Н. за дзецьмі.
Н. за парадкам.
|| наз.нагляда́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
назіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1.каго-што, за кім-чым, са злуч. «што» або «як». Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н., не спускаць з вачэй.
Н. зацьменне сонца.
Н. за палётам птушкі.
2.каго-што. Вывучаць, даследаваць.
Н. развіццё клетак расліны.
3.за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд за кім-, чым-н.
Н. за дзецьмі.
Н. за парадкам.
|| наз.назіра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыгрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; -э́ты; зак.
1.каго-што. Абагрэць крыху, злёгку або зверху.
Прыгрэла сонца.
2.перан., каго (што). Прылашчыўшы, прытуліць (у 2 знач.; разм.).
П. сірату.
◊
Прыгрэць змяю (гадзюку) на сваіх грудзях (разм.) — зрабіць дабро чалавеку, які пасля адплачвае няўдзячнасцю.
|| незак.прыграва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз.прыгрэ́ў, -рэ́ву, м. (да 1 знач.) іпрыграва́нне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
А́ПЕКС (ад лац. арех вяршыня) у астраноміі, пункт нябеснай сферы, у напрамку да якога перамяшчаецца нябеснае цела ў сваім руху адносна навакольных зорак. Залежыць ад выбару зорак, адносна якіх вызначаецца рух. Апекс гадавога руху Зямлі вакол Сонца знаходзіцца ў плоскасці экліптыкі пад вуглом, роўным амаль 90° да напрамку Зямля—Сонца, і перамяшчаецца, замыкаючы за год круг. Апекс руху Сонечнай сістэмы адносна бліжэйшых зорак знаходзіцца ў сузор’і Геркулеса. Процілеглы апексу пункт — антыапекс. Апексам наз. таксама пункт арбіты ШСЗ, найб. аддалены на Пн ад плоскасці зямнога экватара.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
А́МАТЭРАСУ,
Аматэрасу-о-мікамі, Аматэрасу-но мікота, у японскай міфалогіі і рэлігіі сінта вярх. багіня, увасабленне Сонца. Паводле міфаў, Аматэрасу паслала на зямлю свайго сына Нінігі, нашчадак якога Дзіму даў пачатак імператарскаму роду Японіі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
sónnen
vt
1.
выстаўля́ць на со́нца; праве́трываць 2. (sich) гю́ля́ца на со́нцы
sich in der Hóffnung ~ — спадзява́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
геліяэнерге́тыка
(ад гр. helios = Сонца + energetikos = які датычыць энергіі)
галіна энергетыкі, якая распрацоўвае метады эксплуатацыі энергіі сонечнага выпраменьвання для прамысловых і бытавых патрэб.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
кваза́р
[англ. quasar, ад quasi(stellar) r(adiosource) = квазізоркавая радыёкрыніца]
астр. зоркападобная крыніца касмічнага выпрамянення, якая сілай святла ў многа разоў пераўзыходзіць Сонца.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
БРЭСТ,
малая планета № 3232. Сярэдні дыяметр 16 км, сярэдняя адлегласць ад Сонца прыблізна З а.а., перыяд абарачэння 5,2 г. Адкрыта ў 1974 у Крымскай астрафіз. абсерваторыі. Названа ў гонар Брэсцкай крэпасці-героя і яе абаронцаў.