перакруці́цца, ‑кручуся, ‑круцішся, ‑круціцца; зак.
1. Павярнуцца кругом, процілеглым бокам або канцом. На сярэдзіне рэчкі кругляк перакруціўся, [плывец] бухнуўся галавой у ваду, а ногі са шкарпэткамі задраліся ўгору! Колас. Юрка скінуў шапку і, папляваўшы на рукі, так пацягнуў пілу, што аж палена перакруцілася. Курто. Жанчына ўздрыганулася і, як вяртлявы звярок, у момант перакруцілася тварам да чалавека — у профіль да акна. Чорны. — Во! Гэта дарэчы! — перакруціўся на адной назе Віктар. Маўр.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад частага або празмернага закручвання. Кран перакруціўся. // Распасціся напалам, на часткі ад кручэння. Алюмініевы дрот лёгка перакруціўся.
3. перан. Разм. Рэзка перамяніцца, перайначыцца. Віхляй уголас пераказваў Вінцусю Шавелю нечаканае яму рашэнне акругвыканкома. А той пазіраў на сакратара з лёгкім недаверам і не ведаў, як яно так раптам усё перакруцілася... Гартны.
4. Заблытацца, зблытацца. Перакруціліся ніткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапыні́ць
1. unterbréchen* vt, ábbrechen* vt;
перапыні́ць уро́к die Stúnde unterbréchen*;
перапыні́ць размо́ву das Gespräch unterbréchen*;
перапыні́ць перагаво́ры die Verhándlungen unterbréchen*;
перапыні́ць чыю-н прамо́ву j-m ins Wort fállen*; j-m in die Réde fállen*; die Réde unterbréchen*;
2. (пра рух) (auf kúrze Zeit) unterbréchen* vt; ánhalten* vt, áufhalten* vt (затрымаць);
перапыні́ць рашэ́нне суда́ das Úrteil áussetzen;
перапыні́ць працэ́с den Prozéss áussetzen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
вызнача́ць, вы́значыць
1. (высветліць невядомае) ergründen vt, klárstellen аддз vt, (áuf)klären vt, ins Réine bríngen*;
2. (устанавіць) bestímmen vt, féststellen аддз vt;
вы́значыць тэ́рмін die Frist bestímmen;
вы́значыць узро́ст das Álter (áb)schätzen;
3. (абумовіць) bedíngen vt, hervórrufen* vt;
вы́значаны bedíngt (чым-н durch A);
вы́значаны ча́сам zéitbedingt;
4. (абазначыць) markíeren vt, kénntlich máchen (чым-н durch A);
5. (вынесці рашэнне, пастанову) beschlíeßen* vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
◎ Калуны́ ’буякі, ягады расліны Vaccinium uliginosum’ (маст., Сцяшк., Сл.). Не выключана, што назва адносіцца і ўласна да расліны, аднак у этымалагічным плане гэта не так істотна. Рус. валаг. колун і колунь, расліны роду Cirsium, сувязь з колоть, паколькі расліны калючыя, тут відавочная. Больш праблематычнай з’яўляецца такая сувязь для рус. наўг. колун ’расліна вежавіца, Turritis glabra’, HKan з’яўляецца лекавай, што патрабуе іншай матывацыі і для бел. лексемы. У апісанні расліны Vaccinium uliginosum як быццам няма даных, якія б дазволілі звязаць калуны і калоць. Ягады не калючыя, таму назву тыпу тураў. колюк тут, відаць, бачыць нельга. У суседніх мовах назвы для Vaccinium з такой семантыкай у »ям. невядомыя. Што датычыць лекавых уласцівасцей расліны (як балг. колика ’расліна Kuphorbia’, колики ’расліна Helianthus), назвы празрыстыя, паколькі расліны лечаць колікі, то сапраўды ягады буякоў дапамагаюць пры энтэракалітах. З моўнага пункту погляду гэту версію давесці не вельмі лёгка, паколькі неабходна дапускаць існаванне слова калуны ’колікі, калаццё’ і далей сапраўднасць мадэлі назва хваробы — назва расліны (тыпу рус. прострел) у канкрэтным рэгіёне. Яшчэ адно магчымае рашэнне падказвае вядомая мадэль, калі расліна атрымоўвас назву на месцы, дзе расце. Лапак і тут няма надзейных доказаў таго, што калунамі маглі назваць купіны, хаця тэарэтычна гэта цалкам магчыма. У такім выпадку назва магла быць утворана як багон. багун і да т. п. Можна меркаваць яшчэ і аб сувязі з кал ’балота, гразь’, аднак параўн. словаўтварэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
flat2 [flæt] adj.
1. пло́скі, пляска́ты ( камень); ро́ўны;
a flat roof пло́скі дах;
a flat surface ро́ўная паве́рхня;
flat foot med. плоскаступнёвасць;
flat shoes ту́флі без абца́саў;
a flat tyre спу́шчаная шы́на;
The battery is flat. BrE Батарэйка села.
2. катэгары́чны, канчатко́вы;
a flat refusal катэгары́чная адмо́ва
3. су́мны, аднаста́йны, ну́дны;
Life here seems flat. Жыццё тут здаецца сумным;
His story fell flat. Яго аповед не выклікаў зацікаўленасці.
♦
and that’s flat гэ́та маё канчатко́вае рашэ́нне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ме́цца 1, маюся, маешся, маецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць у наяўнасці; знаходзіцца; існаваць. Уласна кажучы, рашэнне магло быць і было толькі адно: ісці, не губляючы ні адной хвіліны дарэмна, ісці, пакуль маецца непарушны запас харчоў. Шамякін. [Аксіння:] — Ды мы, сынок, не былі б у крыўдзе, каб у цябе і сакрэты якія меліся... Лынькоў.
2. Адчуваць сябе. — Як маешся? — разглядаючы вільготнымі вачыма сябра .., спытаўся .. [Цімка]. Карпаў. Раніцой, перад пачаткам урокаў, Клава заглянула ў школьны сад: як там маюцца яе бярозкі? Якімовіч.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), з інф. Аб тым, што павінна быць. Меўся распачацца справаздачна-выбарчы сход прафсаюзнай арганізацыі. Карпюк. // Мець намер, збірацца зрабіць што‑н. Кафедра мелася рэкамендаваць кандыдатаў у аспірантуру. Шахавец. З дому Косця меўся ехаць крадком, але перад бацькам нібы прагаварыўся. Адамчык.
•••
Мецца на ўвазе — меркавацца, падразумявацца.
ме́цца 2, нескл., н.
Разм. Тое, што і мецца-сапрана.
[Іт. mezzo — сярэдні.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перагле́дзець, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць, зак., каго што.
1. Агледзець, дагледзець усё, многае або ўсіх, многіх. Артур палез па кішэнях шукаць Наталлінага адраса. Уміг ён перагледзеў некалькі замурзаных блакнотаў, памятых .. паперак і — дарэмна. Гартны. І вось Янка ў кабінеце дырэктара. Ён пачакаў, пакуль той перагледзеў нейкія паперкі, потым кашлянуў. Прокша. // Прагледзець нанава, яшчэ раз з мэтай праверкі. Тамаш зноў хутка перагледзеў прыёмнік ... і зноў навушнікі маўчалі, нібы нямыя. Краўчанка. [Сяргей Сяргеевіч:] — У пятніцу вечарком я накапаў чарвякоў, перагледзеў снасці, а назаўтра .. мы ўжо кацілі на Змітраковым «буланчыку» па гладкай шашы на ўлюбёныя мясціны майго сябра — прыгожы высокі бераг Бярэзіны. Ляўданскі.
2. Разгледзець, абмеркаваць што‑н. нанава, яшчэ раз для ўнясення якіх‑н. змен, паправак. Перагледзець штаты устаноў. Перагледзець нормы выпрацоўкі. □ Само жыццё прымусіла пісьменніка перагледзець твор, бо рэчаіснасць дала яму новы цікавы матэрыял. Кучар. — Дзеля справядлівасці, даражэнькі, трэба перагледзець табе тваё рашэнне, — хмурачыся, казаў далей Гапоненка [Міхалу Пятровічу]. Капусцін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рашу́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які прымае рашэнні смела, без хістанняў і не спыняецца перад цяжкасцямі ў іх выкананні. Перад Юркам і зараз, як жывы, стаяў смелы, рашучы, вынаходлівы і справядлівы капітан Немо. Курто. Чалавек Мікалай, хоць і пісьменны, але не надта рашучы, таксама не надта бывалы на свеце, ды яшчэ натуру мае спакойную. Чорны. // Дзейсны, моцны або энергічны. Рашучыя меры.
2. Канчатковы, пэўны, які ўяўляе сабой рашэнне. Затрымцела Ганна, пачуўшы рашучую пастанову Петруся. Нікановіч. // Які не дапускае пярэчанняў, цвёрды, катэгарычны. Рашучая прапанова. Рашучае асуджэнне. □ Жэнька .. кінуў у цемру рашучы загад: — Серада, устань! Падыйдзі сюды. Брыль. // Які выяўляе непахіснасць у выкананні прынятых рашэнняў. Рашучы выгляд. Рашучы жэст. Рашучы твар.
3. Найбольш важны, які вызначае далейшы ход, развіццё чаго‑н.; рашаючы. Пеця быў упэўнены, што гэты бой будзе адным з самых рашучых і жорсткіх баёў, у якіх толькі [Бумажкова] спадзяваліся як на чалавека, які ў рашучы момант дасць верную параду. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сход м.
1. род. схо́ду (действие) сход;
пры схо́дзе з карабля́ — при схо́де с корабля́;
2. род. схо́да (место спуска) сход;
спыні́ўся на прысту́пках схо́да — останови́лся на ступе́ньках схо́да;
3. род. схо́да (заседание членов какой-л. организации) собра́ние ср.;
рашэ́нне агу́льнага схо́да працо́ўнага калекты́ву — реше́ние о́бщего собра́ния трудово́го коллекти́ва;
4. род. схо́да (в составе названий некоторых выборных учреждений) собра́ние ср.;
Устано́ўчы с. — Учреди́тельное собра́ние;
Заканада́ўчы с. — Законода́тельное собра́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
хіста́цца несов.
1. кача́ться, колеба́ться, раска́чиваться, шата́ться;
~та́ліся верхаві́ны дубо́ў — кача́лись верши́ны дубо́в;
2. (идти, шатаясь) кача́ться, шата́ться, поша́тываться;
3. прям., перен. (быть непрочным, неустойчивым) колеба́ться, шата́ться;
зуб ~та́ецца — зуб шата́ется;
тэмперату́ра ~та́ецца — температу́ра коле́блется;
аўтарытэ́т ~та́ецца — авторите́т коле́блется;
4. перен. (быть в нерешительности) колеба́ться;
ён ~та́ўся пе́рад тым, як прыня́ць рашэ́нне — он колеба́лся пе́ред тем, как приня́ть реше́ние;
5. страд. кача́ться, колеба́ться; раска́чиваться, шата́ться; см. хіста́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)