czyn, ~u
м. учынак; дзеянне; чын;
~y bohaterskie — подзвігі; гераічныя ўчынкі;
wprowadzić w czyn — прывесці ў выкананне;
przejść od słów do ~ów — перайсці ад слоў да спраў (да дзеянняў);
czyn społeczny — грамадская праца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
*Каката́ць, какыта́ць ’сакатаць’ (Бяльк.). У якасці адпаведнікаў можна прывесці ўкр. кокотіти ’лепятаць, балбатаць’, верагодна, рус. ярасл., наўг. кокотать ’сакатаць’, польск. kokotać ’пра голас фазана ў час гульні (паляўнічы тэрмін)’, в.-луж. kokotać ’сакатаць’, н.-луж. kokotaś ’сакатаць і інш.’, славен. kokotáti ’тс’, серб.-харв. коко̀тати ’тс’, балг. дыял. кокоча ’выдаваць голасам ко‑ко’. Ёсць і формы з іншым суфіксам: польск. дыял. koktati, чэш. kokiati і наогул без суфікса: польск. і інш. kokać у розных блізкіх значэннях. Паралелі да бел. лексемы быццам бы дазваляюць рэканструяваць праслав. kokotati, аднак спосаб утварэння слова не вельмі ясны. Слаўскі (2, 332) мяркуе, што ад kokać (< *kokati, якое ад гукапераймальнага ko — ko) з пашырэннем суфіксаў ‑ot‑: ‑ъt‑ або, магчыма, ад асновы kok‑ з тыповай для гукапераймальных дзеясловаў структурай ‑ъt‑ati, ‑ot‑ati. Параўн. і кокат (гл.). Да адзначанага польск. слова параўн. і літ. дыял. kakóti (пра пеўня).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нацкну́ць ’падтыкнуць, прыпомніць, навесці на думку’ (Арх. Федар.). Каранёвая частка дзеяслова атаясамліваецца з адпаведнай марфемай у польск. ocknąć ’разбудзіць, вывесці са сну’, якое выводзяць з *octnąć (Варш. сл., 3, 556), адпаведнага чэш. oc(i)tnoutiy славац. ociinüť ’прывесці да прытомнасці’, параўн. чэш. cititi ’адчуваць’ і пад.; калі прыняць этымалогію Махэка (Studie, 41) — з прасл. ot‑jьtnęti, што адпавядае літ. atjusti, atjuntu ад justi, juntu ’адчуць’; усходнеславянская форма ў гэтым выпадку была б *от‑чтнутьу параўн. рэальна зафіксаваныя рус. очкнуться (КСРНГ), бел. ачхнуць, гл. ачнуцца. Такім чынам, па форме нацкну́ць трэба разглядаць як запазычанне, аднак у польскай мове такога дэрывата не выяўлена. Затое названая форма вельмі блізкая да нацу́кнуць ’падбухторыць’, якое Насовіч адносіць да цу́кнуць ’нацкаваць; падбіць на дрэнны ўчынак’ (гл.), параўн. таксама наткнуць ’напомніць, нагадаць’ да цікнуць ’раптоўна ўспомніць’ (гл.), што можа сведчыць пра іншае паходжанне слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зацягну́ць, -ягну́, -я́гнеш, -я́гне; -ягні́; -я́гнуты; зак.
1. што. Сілай, угаворамі прывесці, прымусіць зайсці куды-н. (разм.).
З. у госці.
З. у клуб.
2. што. Уцягнуць у сярэдзіну, у вузкую адтуліну або засмактаць¹.
З. нітку ў іголку.
З. у дрыгву.
3. што. Удыхнуць у сябе (дым, паветра і пад.), закурыць (разм.).
З. носам паветра.
З. люльку.
4. што чым. Абвалакаючы, пакрыць поўнасцю.
Хмары зацягнулі неба.
Рану зацягнула (безас.; пра тонкую плёнку пры загойванні).
5. што. Завесіць.
З. фіранку.
6. што. Туга завязаць, сцягнуць.
З. гарсэт.
7. што і з чым. Затрымаць, замарудзіць заканчэнне чаго-н.
З. сяўбу.
З. з водзывам на кнігу.
8. што. Заспяваць (разм.).
З. песню.
|| незак. заця́гваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. заця́гванне, -я, н. (да 2, 3, 5—8 знач.) і заця́жка, -і, ДМ -жцы, ж. (да 4, 7 і 8 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уве́сці, увяду́, увядзе́ш, увядзе́, увядзём, уведзяце́, увяду́ць; увёў, увяла́, -ло́; увядзі́; уве́дзены; зак.
1. каго-што ў што. Прымусіць увайсці, прывесці куды-н.
У. войскі ў горад.
У. карову ў хлеў.
2. што ў што. Уліць, упусціць, умяшаць унутр чаго-н.
У. глюкозу.
3. каго-што ў што. Уключыць у што-н., зрабіць дзейным або ўжывальным.
У. ў бой новыя сілы.
У. канал у эксплуатацыю.
У. мяч у гульню.
4. каго (што) у што. Уцягнуць у што-н.; прычыніць каму-н. што-н.
У. ў выдаткі.
У. ў грэх.
5. каго (што) у што. Дапамагчы асвоіцца з чым-н., азнаёміць.
У. ў свае планы.
6. што. Устанавіць, пакласці пачатак чаму-н.
У. самаабслугоўванне.
У. надзвычайнае становішча.
|| незак. уво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. увядзе́нне, -я, н. і уво́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пуска́ць
1. (адпускаць) fórtlassen* vt, wéglassen* vt; lóslassen* vt, fréilassen* vt;
пуска́ць у адпачы́нак Úrlaub gében* [gewähren] (каго-н D);
2. (дазволіць) erláuben vt, lássen vt;
3. (прывесці ў дзеянне) ánlassen* vt, in Bewégung setzen; ánspringen lássen*;
4.:
пуска́ць расткі́ Schösslinge tréiben*;
пуска́ць пупы́шкі Knóspen tréiben*; áusschlagen* vi (s);
пуска́ць карані́ Wúrzel fássen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
úmkehren
1.
vi (s) паваро́чваць наза́д; перан. адступі́цца, пада́цца наза́д, адрачы́ся
2.
vt
1) пераваро́чваць, вываро́чваць
die Hand ~ — павярну́ць руку́ дало́нню ўве́рх
2) перан. перавярну́ць, прыве́сці ў беспара́дак
das gánze Haus ~ — перавярну́ць уве́сь дом уве́рх дном
3.
(sich) пераваро́чвацца, паваро́чвацца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
агле́дзець, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; заг. агледзь; зак., каго-што.
1. Акінуць позіркам, разгледзець з усіх бакоў. Агледзеў майстар камень ды выкаваў з яго споднік для млынавых жорнаў. Якімовіч. // Пазнаёміцца, разглядаючы прадмет за прадметам. За дзень звяно ў сталіцы На вуліцах і пляцах Агледзела святліцы, Тэатры і палацы. Аўрамчык.
2. Заглянуць усюды, шукаючы каго‑, чаго‑н. Міколка агледзеў вагон — няма дзеда. Лынькоў.
3. Выпадкова ці знарок адшукаць, напаткаць прыхаванае. Назаўтра раніцай агледзеў.. [Максімку] дворнік і выгнаў мятлою вон. Якімовіч.
4. Абследаваць, вызначыць стан здароўя арганізма або асобнага органа шляхам агляду, выслухвання і пад. Устрывожаная,.. [Граноўская] агледзела нагу. Рана была невялікая. Гурскі.
5. Прывесці ў парадак; падправіць, паднавіць. Агледзеў іх [будынкі] Антось, падправіў І шулы новыя паставіў У гнілы паркан. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прывалачы́, ‑лаку, ‑лачаш, ‑лачэ; ‑лачом, ‑лачаце, ‑лакуць; пр. прывалок, ‑лакла, ‑ло; заг. прывалачы; зак., каго-што.
Валочачы, цягнучы, даставіць куды‑н. [Косцік] бягом прывалок дзве жэрдкі і па слізкім лёдзе насунуў іх танчэйшымі канцамі да Аксінні. Пальчэўскі. — Будзеш упірацца, то паклічу Рыгора і Язэпа і, далібог, прывалачом вось так, як ты цяпер ляжыш. Колас. Прывалаклі [партызаны] нават два цяжкія кулямёты. Шахавец. // Разм. Прынесці (звычайна што‑н. цяжкае, вялікае). [Чыжык] прывалок у яміну новенькі нямецкі карабін і патроны, знойдзеныя сярод забітых гітлераўцаў. Лупсякоў. Гарыдавец Шарона праз сяло Адзін дамоў на плечах прывалок. Танк. // Разм. Сілаю прывесці, прымусіць прыйсці. [Сашка:] — На чорта ён мне, твой гэты працаўнік, ты маеш з ім справы, то ідзі да яго, а чаго ты мяне сюды прывалок? Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́нік м Ergébnis n -ses, -se, Resultát n -(e)s, -e; Aúswirkung f -, -en; Befúnd -(e)s, -e;
вы́нік праве́ркі Prüfungsbefund m -(e)s, -e;
вы́нік эксперты́зы Befúnd éines Gútachtens;
прыве́сці да пэ́ўных вы́нікаў Resultáte zéigen;
падве́сці вы́нікі Bilánz zíehen*; áuswerten vt;
у вы́ніку чаго-н im Ergébnis (G), in der Fólge (G), infólgedessen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)