зача́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.

Спец. Замацаваць, прывязаць канатам, ланцугом і пад. (судна, плыт і пад.). Шлюпку [матросы] выцягнулі на сушу, зачалілі за камень і пачалі распранацца. Кузьменка купацца не захацеў. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Гарна́ткі ’каралавыя пацеркі’ (Касп.). Ці не з *гранаткі (да грана́т ’назва мінералу’)? У польск. мове ў значэнні ’напаўкаштоўны камень’ у XV–XVII стст. ужывалася форма granatek (гл. Слаўскі, 1, 338).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

біруза́

(рус. бирюза, ад цюрк. piruzä < перс. pirōzä)

каштоўны камень блакітнага або зеленаватага колеру.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

купферштэ́йн

(ням. Kupferstein, ад Kupfer = медзь + Stein = камень)

сплаў сярністага жалеза і сярністай медзі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

акантава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.

1. Аздобіць, абшыць кантам ​1 (у 2 знач.). Акантаваць манжэты. Акантаваць фатаграфію.

2. Спец. Апрацаваць (камень, брус і пад.) так, каб атрымаўся кант ​1 (у 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абалва́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.

1. Разм. Груба, збольшага абчасаць, падрыхтаваць для далейшай апрацоўкі. Абалваніць камень.

2. Абы-як на скорую руку пастрыгчы.

3. Пазбавіць здольнасці думаць, разумець, разважаць. // Абдурыць, ашукаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карбу́нкул, ‑у і ‑а, м.

1. ‑у. Уст. Каштоўны камень чырвонага колеру; чырвоны гранат. На пальцах [у царыцы] — залатыя пярсцёнкі з аметыстамі і карбункуламі. Бядуля.

2. ‑а. Гнойнае запаленне глыбокіх слаёў скуры і падскурнай клятчаткі.

[Ад лац. carbunculus — вугольчык.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рубі́н, ‑у, м.

Каштоўны камень чырвонага колеру. Дзе шуміць пад ветрамі Урал на вяршынях кастрамі рабін, нібы долю сваю, каля скал рудакопы шукалі рубін. Вялюгін. Толькі рубін блішчыць на пярсцёнку ранейшым бляскам. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сердалі́к, ‑у, м.

Мінерал, каштоўны камень бледна-ружовага, чырвонага ці аранжавага колеру; разнавіднасць халцэдону. Але падкраўся коўш магутны, Калі світанкам мора спала — Сарваў з чала блакітнай бухты Карону з сердалікаў і апалаў. Арочка.

[Ад грэч. sárdion.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скарабе́й, ‑я, м.

1. Жук-гнаявік, які водзіцца ў гарачых краінах.

2. Малюнак свяшчэннага жука ў старажытных егіпцян на манетах, на камені і пад., а таксама манета, камень і пад. з такім малюнкам.

[Лац. scarabaeus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)