Ватро́ўка ’ятроўка, жонкі родных братоў адна для адной’ (Бяльк.). Дыялектная форма да ятроўка (гл.), прасл. *jętry. Форма ватро́ўка, відавочна, узнікла з пратэтычным в‑ з *атро́ўка пасля ўтраты йотацыі (ятро́ўка → *атроўка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́пша ’прымесь (у просе)Насееў проса, змалаціў — адна непша (Ян.). Відаць, цікавы архаізм (прасл. *ne‑pbx‑ja?); да *pьxati ’таўчы’, г. зн. ’тое, што не таўчэцца’, параўн. пшано, пшаніца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раскаці́на ’адна з дзвюх крывых палак, якія надзяваюцца на заднюю вось у раскатах і пярэднімі канцамі звязваюцца на бервяне’ (Юрч.). Сінгулярызацыя пры дапамозе адпаведнага суфікса формы мн. л. раскаты (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хвала́ ж.
1. хвала́;
2. в знач. сказ. сла́ва, хвала́;
х. вам, адва́жныя геро́і! — сла́ва вам, отва́жные геро́и!;
х. і паша́на — хвала́ и честь;
◊ адна́ х. — одна́ сла́ва;
пець хвалу́ — петь дифира́мбы;
х. бо́гу — сла́ва бо́гу;
адзі́н хоць з’еш вала́, дык адна́ х. — посл. оди́н хоть съешь вола́, так одна́ сла́ва
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́нцлер, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Адна з вышэйшых урадавых пасад у некаторых краінах Заходняй Еўропы, Вялікабрытаніі і інш., а таксама асоба, якая займае гэту пасаду.
2. Начальнік канцылярыі вялікага князя ў Вялікім Княстве Літоўскім, хавальнік дзяржаўнай пячаткі (гіст.).
3. Вышэйшы грамадзянскі чын у Расіі да 1917 г. (гіст.).
|| прым. ка́нцлерскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
калга́с, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. У СССР — адна з форм арганізацыі сельскагаспадарчай працы, аб’яднанне сялян для сумеснага вядзення сельскай гаспадаркі на аснове абагуленых сродкаў вытворчасці (са скарачэння слоў: калектыўная гаспадарка).
Старшыня калгаса.
Арганізаваць к.
2. зб. Калектыў асоб, якія ўваходзяць у гэта аб’яднанне; калгаснікі.
Усім калгасам выехалі на жніво.
|| прым. калга́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ніхто́, ніко́га, ніко́му, ніко́га, нікі́м, ні аб кім; займ. адмоўны.
1. Ні адзін чалавек, ні адна жывая істота.
Н. не прыйшоў.
Н. не хацеў з ім сябраваць.
2. у знач. наз. ніхто́, толькі ў Н і Т, м. і ж. Пра чалавека, які не мае ніякага дачынення да каго-н.
Хто ён табе? — Ніхто.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГСТ,
галіновы стандарт, адна з катэгорый стандартаў. Устанаўліваецца на прадукцыю, якая не ахопліваецца сістэмай Дзярж. стандарту.
т. 5, с. 512
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
галадо́к, ‑дку, м.
Род адна- і шматгадовых травяністых раслін сямейства гваздзіковых (расце на сухіх лугах, у барах і як пустазелле на палях).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зямлі́стасць, ‑і, ж.
Уласцівасць зямлістага. Зямлістасць пяску. □ Была адна рыска, агульная для ўсіх настаўнікаў: гэта асаблівая бледнасць і зямлістасць колеру твараў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)