Ваўкала́к ’пярэварацень’ (Касп., Нас., БРС, Інстр. II, Гарэц., Мал.), ваўкала́ка (Янк. III, Інстр. II), вавкула́к (Грыг.), вовкула́к (Клім.), воўколака (Шн.). Рус. волкола́к, волкодла́к, вурдала́к, дыял. таксама волкола́ка, укр. вовкула́к, вовкула́ка, польск. wilkołak, чэш. vlkodlak (кніжнага паходжання; у дыял. захавалася вельмі слаба і ў пераносным значэнні ’скнара’), серб.-ц.-слав. влькодлакъ, балг. въркола́к, вълкодла́к, серб. вуко̀длак, ву̏кодлак. Прасл. *vьlkodlakъ ’ваўкалак, чалавек-пярэварацень’. Першая частка слова да *vьlkъ ’воўк’, другая да ц.-слав. длака ’валасы, футра’, серб. дла̏ка ’валасы, шэрсць’, славен. dláka (Фасмер, 1, 338–339).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
-сюль у прыслоўях адсюль, дасюль, пасюль (ТСБМ) і пад., ст.-бел. отсюль, досюль (Альтбаўэр). Пачатковы элемент узыходзіць да ўказальнага займенніка *sь (гл. сей), другая частка да канцавой партыкулы *lě‑/*‑li; фанетычныя змены па аналогіі з адкуль, пакуль, адтуль і пад., дзе мяркуецца зыходнае ô, параўн. рус. отко́ль ’адкуль’ (Шуба, Прыслоўе, 116), параўн. беласт. сёлю, сю́лю ’гэтай дарогай, што ўяўляе’, паводле Громыка (Зб. памяці Закрэўскай, 147), Тв. скл. адз. л. старых ‑ĭ‑асноў, параўн. сель, гл. Магчымасць кантамінацыі з сюды (гл.), параўн. ESJSt, 13, 799.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́са, пры́за, мн. л. пры́сы, пры́зы, пры́скі ’непакрытая шэрсцю частка пысы ў каровы, каня’ (ТС; брэсц., малар., драг., пін., лельч., хойн., ЛА, 1), пры́сы ’вусы; вусы ў жывёл’ (Клім., Сл. Брэс.). Кантамінацыя пыса і *прыск < польск. prysk ’пыса ў каня’. Апошняе ад pryskać ’пырскаць’ (Брукнер, 440). Прасл. *prys‑ ’морда’ (ЕСУМ, 5, 576) роднаснае літ. prusnà (звычайна мн. л. prùsnos) ’морда (каровы, каня, авечкі)’, лат. prusnas ’губы, рот’, прус. Р. скл. адз. л. prusnas ’твар’, звязанымі чаргаваннем з літ. prausti ’мыць, умываць’ (Непакупны, Связи, 46–47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сусве́т ’увесь свет’, ’зямны шар, Зямля з усім, што існуе на ёй’, ’асобная частка сусвету’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), сусьве́т ’усясвет, космас’ (Ласт., Яруш.; Беларусіка, 14, 225), сусве́тный ’усясветны; з усяго свету першы’: сусветны злодзей (Нас.), сусве́тны (сусьве́тны) ’усясветны’, ’што паходзіць з белага свету’ (Гарэц., Яруш., Ласт., Варл.), ’касмічны’ (Беларусіка, 19, 226), сусве́цце ’людзі, наезджыя адусюль’ (Барад.). Рус. сусве́тный ’агульны, усясветны’. Відаць, з першаснага усясвет (гл.), што з’яўляецца калькай ням. Weltall ’сусвет’ < Welt ’свет’ і all‑ ’увесь’, з заменай уся‑ на су- са значэннем сукупнасці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяро́дак (серёдокъ) ’сярэдняя частка, сярэдзіна’, ’сродак’ (Нас.), ’сярэдзіна, нутро’ (ТСБМ, Бяльк., Байк. і Некр.), ’сэрцавіна морквы’ (Сцяшк.; барыс., Сл. ПЗБ), сярёдак ’вантробы’ (Растарг.), сырыдо́к, сырдо́к ’стрыжань, асяродак (у расліне, алоўку)’ (драг., З нар. сл.), сяро́давік ’тс’ (бярэз., Жд. 2), ’сярэдні маладзенькі лісток’ (барыс., Сл. ПЗБ), сяро́дка ’сярэдзіна’ (Нар. Гом., Сл. ПЗБ), ’зародак’ (мядз., Сл. ПЗБ), ’сярэдзіна гарбуза’ (Сцяшк.), сяро́дкі ’ўнутраныя органы’ (трак., шальч., Сл. ПЗБ), ’адходы пры часанні льну’ (Мат. Маг.). Да сярод (гл.). Сюды ж, відаць, сырда́к ’кош’ (Сл. Брэс.), г. зн. ’кош сярэдніх памераў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
о́рган
(лац. organum, ад гр. organon = прылада, інструмент)
1) частка арганізма, якая мае пэўную будову і выконвае пэўную функцыю;
2) установа, якая выконвае пэўныя задачы ў той ці іншай галіне грамадскага жыцця (напр. органы народнай адукацыі);
3) друкаванае выданне, якое належыць якой-н. установе або арганізацыі (напр. акадэмічны о.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
breast
[brest]
1.
n.
1) гру́дзі pl., грудна́я кле́тка
2) грудзі́на f. (адзе́жы), пе́рад -у m.
3) пярэ́дняя ча́стка; фронт -у m.
4) грудна́я (мало́чная) зало́за
5) Figur. сэ́рца n., душа́ f.; пачу́цьці pl.
6) Mining забо́й -ю m., што́льня f.
7) палі́ца f. (у плу́зе)
2.
v.t.
супраціўля́цца, змага́цца; супрацьстая́ць
•
- beat one’s breast
- make a clean breast of
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
interest
[ˈɪntrest]
1.
n.
1) заціка́ўленасьць f.
2) інтарэ́с -у m.
3) ціка́васьць f.
to have an interest — ціка́віцца, быць заціка́ўленым
4) ча́стка (капіта́лу) у прадпрые́мстве
5) прыбы́так -ку m., выго́да f.; кары́сьць f.
to look after one’s own interests — дбаць аб сваіх інтарэ́сах, кары́сьці
6) працэ́нты pl. (ад капіта́лу); працэ́нтная но́рма
2.
v.t., v.i.
ціка́віць (-ца) каго́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
pride
[praɪd]
1.
n.
1) го́нар -у m., самазадаво́ленасьць f.
to take pride in —
а) ганары́цца кім-чым
б) знахо́дзіць прые́мнасьць у чым
2) фанабэ́рыстасьць, пы́ха f.
3) ганары́стасьць f.; пага́рда f. (да і́ншых)
4) найле́пшая ча́стка або́ пара́, ро́сквіт -у m.
in the pride of manhood — у ро́сквіце сі́лаў
2.
v.i.
ганары́цца
to pride oneself on — ганары́цца не́чым
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ква́рта
[польск. kwarta, ад лац. quarta (pars) = чацвёртая частка]
1) невялікі металічны кубак для піцця;
2) даўнейшая мера вадкіх і сыпкіх рэчываў, роўная чацвёртай частцы гарца (0,70577 л);
3) муз. чацвёртая ступень дыятанічнай гамы; інтэрвал, які ахоплівае 4 ступені.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)